Dis-tintas. Distantes

Toda ficción é unha distancia con lampexos de proximidade.

O autor real adoito atópase entre os personaxes, camuflado nunha 3ª persoa que semella redimilo falsamente da subxectividade, ese animaliño palpitante, ese lémur, a subxectividade. Coetzee, Rosalía, Nabokov, Woolf, Pessoa, Lispector, Calvino, Rulfo, Nothomb. Podo seguir nomeando miles, millóns [quen non escribe?]. Todos utilizaron ou utilizarán terceiras persoas de alivio. Testaferros ficticios. Personaxes aos que mandan a polo pan ao fondo dunha novela para logo gorentar das farangullas eles mesmos, no dorso da páxina, con avareza. Interpoñen distancia.

Dende hai uns séculos, esa parece ser a misión da literatura: interpoñer distancia. Metros, iardas, anos luz entre o autor real e o narrador da historia. Que non pareza que se coñecen demasiado. Unha cámara que filma e non se nota que filma. Distancia e discreción.

Esa distancia compénsase coa proximidade cara ao lector. Hai un achegamento. Non obvio, claro, ou evidenciaríase dun modo groseiro a súplica: leme. Esa súplica chega ás veces a maquillarse de guerra ata o punto de semellar un Non sei que fas léndome.

Mais o fondo da piscina ten o mesmo mosaico: leme.

A proximidade cara ao lector máis tóxica que lembro é a de Walt Whitman. Convídanos ao seu carrusel galáctico de corpos, multitudes e paisaxes americanas. Fala de tocarnos. Iso é brutal. Quen toca este libro, toca un home. Esa mentira é deslumbrante. A min deslumbroume. Que trola tan ben chorada, tan instintiva. O que precisaba como lectora aos dezaoito era iso, sen máis: crer que no canto dun exemplar de 2ª man de Hojas de Hierba mercado nunha librería de vello de Madrid en 1993, o que sostiña entre as mans era o lombo de atlas daquel señor barbudo de 35 anos e máis que morto.

Esa era a Proximidade e non había xeito de estar máis preto de ninguén: estar morto e dicir Pero tócasme.

Necrofilia era.

A distancia reside noutros intersticios da ficción. Emocióname que o autora [sic] dun libro pretenda ser distante e o sosteña ben todo o tempo ata que, chegados a un punto da lectura, nun pequeno fogonazo, destrúa ese mito xélido. La cague. Por exemplo, Hamlet. Un príncipe en Dinamarca, un pestazo, un pai morto e vingado, os brumosos devaneos entre estar vivo e non estalo… todo ese armatoste semella lonxe de Shakespeare, un dramaturgo no sucio e alegre Londres do século XVII. O autor está e non está.  E logo? Hamnet. Hamnet era o fillo de Shakespeare e morre repentinamente. O autor non está todo o tempo, parece non estar todo o tempo, pero Hamnet. Á hora de retomar a historia -xa por entón coñecida- do heroe tráxico máis evaescente de todos, o autor está. De súpeto, está. Aí dóelle. Aí, medindo o nome dese heroe, aí dóelle. Dando a luz un novo fillo. Proe. E decide interpoñer unha distancia, un alivio. Unha pequena distancia en forma de L. O heroe é por un pouco o seu propio fillo. O seu propio fillo morto. Un anguliño, un cornechiño de L sepáraos.

Hamlet, o príncipe danés das lendas recollidas por Saxo Grammaticus e Belleforest, atravesa por un intre un camposanto como un zombi na procura do cerebro do seu pai. O seu pai, un descoñecido para el. Os fillos. Os fillos posuían un estraño estatuto. Eran distantes. En calquera caso, estraña énos a relación – e macabra- entre Hamlet, Hamnet e un señor disque cobizoso a escribir escenas de teatro isabelino.

Esas son as relacións que atravesan. Os travesaños da literatura, as partes de atrás do cadro.

Non interpreto a glacialidade na escrita como a descrición de crimes, mutilacións gores, salferir ao lector de sangue mesturada -non axitada- con seme ou amosar pouco sentimentalismo á hora de narrar a morte dunha ancianiña; entendo a glacialidade como unha perspectiva que intenta interpór distancia para se afastar dunha humanidade demasiado… demasiado… demasiada.