a tensión superficial da auga é a causa de propagación da onda

Imaxe: self-portrait with Detmold's Arabian Nights and Dante

A novela.

Hoxe quixen escribir sobre ela. Nada fixen de particular esta mañá. Fun a un parque co meu fillo. Devolvín tarde un par de libros na biblioteca. A bibliotecaria é comprensiva. Non xulga o mundo. Conforma con colocalo no andel correspondente, co seu imperceptible tic organizador. Logo comprei limóns. Un moi grande. Todas estas cousas non deberían ser escritas, pero aquí están, revolvéndose coma estómagos famentos, arrotando: escríbeme. Fala de min. Das banalidades, das bibliotecarias, dos parques, dos limóns.

Coido que non mirei a ninguén aos ollos. Se exceptuamos a Y.

Debeu de ser esa introspección algo monacal, esa disciplina de tachar cousas-que-debo-facer dunha axendiña ridícula onde anoto cousas-que-debo-facer e sentirme así de idiota, así captatio benevolentiae, así de idiota que pensei na novela e deume por pensar aínda máis, e mesmo por lembrar, que é unha sofisticación sublime do pensamento.

Pensei na novela como cousa-do-mundo. Esta tempada a novela adquiriu semellante protagonismo dentro da miña vida porque ocupa dous metros cadrados do chan deste cuarto. Gozo da inestimábel honra de ser xuri nun premio de novela. O premio de novela ocupa dous metros cadrados. No chan. Deste cuarto.

É por iso que a novela.

Hai anos asistín a un congreso internacional de escritores.

Tamén teño un pasado. Pero sigan lendo. Avanti.

No congreso internacional de escritores crucei con algún que outro escritor.

Con un, por exemplo, recordo discrepar frontalmente. E iso foi o que lembrei esta mañá: o interfecto [gran palabra, crea a distancia precisa entre o pensamento do tipo e o propio] aseveraba, non sen certa predisposición á resignación cósmica da verdade revelada, que a novela constituía o summum da cultura escrita, a forma máxima xa que o comprendía [comprehendía, palabro, si, pero compréndenme?] todo. TODO. Así. E salivaba ao padalear as verbas porque el, señoras e señores e androides e formas de vida que non coñezo aínda, el, EL escribía. Novelas. El era novelista. El novelaba.

E novelaba e novelaba e arrimaba a ascua á súa sardiña cunha actitude pesarosa: que lle vou facer, amigos. A novela éo todo. Na miña última novela escribo sobre iso, precisamente.

Claro. A novela éo todo. E o soneto é a revelación do mundo, dixo o sonetista. E o son da miña trompeta conduce á música das esferas, dixo o trompetista. E o haiku di todo con nada, dixo o haijin. E no cemento a amasar na hormigonera reside o segredo da materia, dixo o xefe de obra. E no aceite que ferve rebordando patacas a se fritir atopo o sentido da vida, salpimentou o pinche.

Quero dicir: a xustificación da sublime beleza dunha actividade cando un se dedica a ela carece de significatividade. É bonito, é digno, iso si. Pero o resto de discursos orientados a enxalzar cadansúas ocupacións é igualmente válido. Co cal, dentro dun marco analítico como considero que deben ser os congresos internacionais de calqueracousa [e non marcos gastronómicos nos que facer vida social e intercambio de obra unicamente], dentro dun marco tal, unha aseveración así non é representativa de nada.

A novela non é o summum da cultura. Afirmar isto é de perogrullo, pero vouno dicir outra vez, para reincidir na miña idea e persuadirme canda vós: a novela non é o summum da cultura. Escrita.

A cultura non é unha estrutura piramidal cun cumio ao que cravarlle un piolet. A cultura non é Trotsky.

Novelas, noveliñas, novelóns… poderán ser a forma de expresión escrita que máis éxito e adeptos lograron no século XIX, XX e talvez XXI, non sabemos. Pero como tal, a novela non congrega semellante excelencia porque para empezar non é novela todo o que se vende como novela. A súa definición non resulta nada clara naturalmente polo seu carácter metamórfico. Hai trazos máis ou menos recoñecibles na forma que nos fan crer que algo pode tratarse dunha novela: un certo monllo de páxinas cosidos e con tapa, liñas de escritura que chegan ao final da páxina, un título deste estilo: A ironía do carteiro ou Lapis sen afiar ou Todo o que deixamos tirado no chan. Ás veces títulos máis cortos, máis contundentes, máis punch, como Catacroc, O funicular ou Tundra.

E trazos tamén no fondo: un discurso de pensamento, uns personaxes, unha ubicación xeográfica a poder ser relacionada co planeta Terra e arredores, unhas accións que conducen a un clímax e un desenlace que alivia ou sobrecolle. Pero que desenlaza. Afrouxa o nó. Permítenos respirar e saír tan campantes do libro sen ficar esmagados por el.

Pero son trazos que podemos aplicar sobre outros obxectos da escrita.

E por suposto, non todo o que cumpre con toda esa aleación de requisitos arroxa como resultado unha boa novela, é dicir, unha novela que sexa cumio de algo.

Imaxe: Alicia, por Jassen Ghiuselev

Chegados a este punto [grazas, amigos] vostedes xa estarán enguedellando algunha que outra idea sobre min e as miñas intencións na súa inocente cabeciña: Esta tipa que defende, á fin? Ah, como disque é poeta, vai lexitimar a poesía, como se o vise. Non, é que é blogueira. Apoloxía [apoloxía sóame a apoplexía] do blog toca, pois.

Señores, non se alarmen. Que non se lles caian as pestanas postizas e os vasos de xenebra, por favor. Non veño aquí defender nada. Moito menos a poesía, un xénero esvaecente coma moitos outros. Nin os blogs, claro, unha cousa que tamén vén a ser un de todo emborcado neste universo paralelo que é a rede.

Non veño defender nada.

Veño matizar [somatizar] soberbias intelectuais. Xustificacións absurdas. Veño avogar pleitos pobres: o ensaio, o libro de viaxes, o libro de contos con ilustracións… que son? Son novela? Non. Que raio son, a que esencia mínima podemos reducilos? A libros. Ese é o xénero. Se é que queren, como filólogos en paro, buscar e etiquetar e catalogar xéneros. É el o metamórfico, no que cabe ou cabía todo. O libro. Non a novela. O l-i-b-r-o.

Así que non vexo por que os libros de poemas, os libros de viaxes, os libros enciclopédicos ilustrados como Dime por que ou o Tesoro de la Juventud, os libros de receitas, os libros de cartas, os libros naturalistas, os libros sobre o cero e o infinito e os blogs, amigos, e os blogs… non vexo por que han situarse tres ou catro chanzos máis abaixo cá novela. A novela. Unha cousa que entendemos que é unha visión parcial do mundo contada por un señor ou señora a través dalgún tipo de artificio que pode ou non ser ficción.

Iso é o summum da cultura escrita?

A aspiración de todo adolescente que esborrancha poemas sen rima nas marxes dos apontamentos? A aspiración de todo relato? Ser novela? Documentada con datos históricos tirados de almanaques? Ser dialogada, descritiva, fiel aos feitos ou verosímil? A aspiración de toda creación escrita é crear un personaxe que evolúa dentro dunha trama intrigante no vaivén doutras subtramas e personaxes?

É iso?

A aquel escritor do congreso que insistía no da novela repliqueille o mesmo que penso a día de hoxe e que non podo asegurar se seguirei pensando mañá: nós, homo sapiens que latexamos aquí, coincidimos historicamente coa auxe da novela como forma escrita, mais con todo considero unha petulancia que iso nos leve a asegurar que a novela supoña o cumio de toda boa fortuna, para empezar porque tal cumio non existe. A histeria pola novela, esa persecución e abnegación heroicas para louvala e perpetuala, son propias dunha mente que intúe o colapso e transformación diso ao que tanto se aferra.

A novela extínguese ou ben morre por saturación.

E convive con e deixa paso a outras formas de cultura escrita. Non digo a poesía porque vivo unha eterna crise con ela; non a defendo, malia que a practico con certa miseria. Digo outras formas de cultura escrita. O blog, pode ser. Os microrrelatos. Mesmo as micronovelas. Os ensaios seminovelados [Sloterdijk]. As coleccións de contos. As insercións publicitarias, científicas, as tramas incompletas…

Calquera forma escrita onde palpite un Leme, por favor. Dareicho todo.

Que a semellante miserable petitio se reduce toda forma escrita que pretendemos facer perpetua. En pergameo, papel ou código binario.

Que a semellante miserable petitio.

Leme. Por favor.

Dareicho. Todo.