unha estrela perigosa para a noite do Cosmos

Cada pouco, falo do mesmo. Son como as vellas. Son unha, en concreto, de setenta anos como pouco. A ver, déixame que lembre. Meu irmán tería 16 anos e eu uns 7. Vimos os capítulos nas ceas. Supoño que eu non os vería completos, mandaríanme á cama antes de que rematasen. Pero lembro a Carl Sagan semi-dobrado pola voz de José María del Río [ a min, para un utópico remake de Her chamado Him, póñanme a voz dese señor no sistema operativo sexy], coa chaqueta de pana e o xersei de pescozo cisne, paseando e soprando mexacáns desde uns cantís que a min xa me parecían talmente a costa de Dexo, a única costa similar que eu coñecía e na que fun situando ao longo da vida todo canto requiría cantís na imaxinación: dende as peripecias dos Cinco en enclaves de contrabando até as illas do Exeo polas que se demoraba o camándula de Ulises ou os riscos dende os que se suicidaba Safo.

Hoxe estréase, 33 anos despois, a continuación desa serie mítica. «Cosmos». Con moito bombo e prato, cousa que a min xa me pón un pouco en garda. O presentador será outro, claro, mais Ann Druyan segue formando parte do equipo de guionistas, só faltaría. Neil deGrasse Tyson será quen o presente. Un astrónomo extrovertido, algo pallaso. Outro charme. Outro estilo.

Antes de empezar a laiarnos co consabido e algo irritante «a primeira serie era moito mellor» ou «Cosmos, tú antes molabas», quero traer outro poema da Lispector. Lispector e Sagan. Nada que ver, en aparencia. Non se coñeceron nunca. Coincidiron no tempo, nada máis, un en Nova York e a outra en Recife, Brasil. Lispector era case 15 anos maior que Sagan. Un, astrónomo, a outra, escritora. Nada que ver.

Pois resulta que si.

Os dous eran fillos de emigrantes. Emigrantes ucraínos. Non do mesmo oblast, xa sería demasiada coincidencia, pero si de orixe xudía os dous. Fillos de xudeus errantes, pois, como media Europa e boa parte do Novo Mundo. Fillos e netos de xudeus ucraínos.

Ucraínos de Ucraína. Da destes días, si, a nosa Ucraína, da que hai que ter unha opinión ou, cando menos, facer un xogo de palabras con ucronía. Ucraína, mon amour.

O poema da Lispector non fala de Ucraína. Tampouco de estrelas, malia titularse «Estrela perigosa». Foi grazas aos amigos J. e T. que descubrín máis textos da Lispector que non coñecía. Poemas. Este, por exemplo.

Nin idea de se a Carl Sagan lle prestaría este poema ou lle parecería unha merda. Dado que menciona cousas como «coñecer por encantamento» e «misas negras» e «feiticeiros» e «ora pro nobis» é posible que engurrara o cello.. Euquései o que faría ese señor, é chunguísimo todo ese rollo de “a X seguro que lle encantaría isto”, cando X é un morto. Paréceme de pésimo gusto pretender coñecer a un famoso finado, pegarse dese xeito a el. Tampouco sei qué opinaría a Lispector de que eu estea aquí contando todo isto sobre xudeus ucraínos e relacionando a un morocho neoiorquino cunha loira brasileira só polo fino fío da palabra «estrela». Algo fixo clic: sempre se me dá por dicir que o primeiro poema que escoitei na vida, logo das cancións da nenez, foi o guion cósmico desa serie dos 80. Así que pego esta tradución do poema «Estrela perigosa» da Lispector sen máis explicación; hoxe camiñei por Dexo, a costa das miñas costas con J. e T., falamos dela e deuse a casualidade de que estrean o supernovo «Cosmos: unha odisea no espazo e no tempo» nunha canle ianqui. Algo fixo clic. Algo fará crac. E morra o conto.

Sei que o fascínio polo cosmos veu do Leste. Atravesou o océano. Seino como sabemos o que acabamos de inventar.

Boa noite, errantes.

Estrela perigosa

Clarice Lispector

Estrela perigosa
Rostro ao vento
Batifondo e silencio
leve porcelana
templo mergullado
trigo e viño
tristeza de cousa vivida
árbores xa florecidas
o sal traído polo vento
coñecer por encantamento
esqueleto de ideas
ora pro nobis
Descompór a luz
misterio de estrelas
paixón pola exactitude
caza dos vagalumes.
Vagalume é como orballo
Diálogos que disfrazan conflitos por estourar
Ela pode ser venenosa como ás veces o cogomelo é.

No escuro erotismo de vida chea
nodosas raíces.
Misa negra, feiticeiros.
Na proximidade de fontes,
lagos e cachoeiras
brazos e pernas e ollos,
todos mortos mestúranse e chaman pola vida.
Sinto a falta del
como se me faltase un dente na fronte:
excruciante.
Que medo alegre
o de te esperar.

Tradución E…E

A versión castelá deste poema anda por aquí