abismo mondariz

A vostedes non lles importa que eu o chame así.

Acabo de inventalo. O efecto da imaxe que encabeza este post. Recibe outras moitas denominacións. «Abismo Mondariz» non, dende logo.

Entre os nomes deste efecto de perspectiva: o máis coñecido é Droste effect [vía microsiervos poden acceder a lúcidos e redundantes exemplos]. Un termo alemán que nos leva a unha marca de cacao cun clásico debuxo das orixes da publicidade.

Saberán do que lles falo. A imaxe é moi similar á dos famosos [e un chisco sobreestimados?] fractais de finais do século XX. O termo en francés é mise en abîme. Eles son así de poetas, así de terribles. Os franceses. Mise en abîme. Algo así como posta en abismo.

[fascíname cómo os franceses utilizan o verbo abîmer. Dun xeito livián. Despreocupado. Nunha crema de mans que hai no meu baño leo: mains abîmés. Mans abismadas. Danse conta que terrible? Perdidas nun vórtex espazotemporal? Esvaecendo pouco a pouco a partir dos pulsos? Mans que caen por un pozo sen fondo mentres o resto do noso corpo as observa, espantado? Abîmer semella un acto cotián, case doméstico para os franceses. Eles han saber por que]

En verdade, a idea -e a técnica subxacente- consiste en abismar. Un abismo suponse que non remata nunca. No noso cerebro, o señor abismo comparte piso -un piso deseñado por Escher, claro- coa idea de infinito, de ∞, de cosmos, de universo, de ceo, de átomo, de decimais de ∏… todos nunha alegre vertixe cranial. Pero neste caso son as técnicas da repetición, da recursividade, as que alimentan ese abismo.

Incrustar unha imaxe nunha imaxe maior e idéntica a ela, ata que a imaxinación – a de cada un- dispare os límites do macro e do micro.

Volvendo aos franceses, nese queixo surrealista –surréalisme, tamén vocablo francés. Aínda que aquí xa vin moitas veces escrito subrealismo. Claro, estamos por debaixo deles no mapa Mercator. Normal que o surrealismo ibérico teña unha compoñente sub– , volvendo aos franceses -estame saíndo un texto do máis recursivo, frases dentro de frases, un texto sumamente voilá e abîmé-, volvendo a ese queixo francés e surrealista chamado La vache qui rit, traducido con moito siso como La vaca que ríe, aí tamén temos un exemplo de efecto Droste ou mise en abyme.

Lembrarán: nunha caixa redonda, a vaca aparece en primeiro termo. Nun coqueto close-up. Como non podía ser doutro modo, ri. E, se nos fixamos no detalle dos seus pendentes, eses que adoitan levar as vacas cun número de serie, veremos que neste caso da vaca penden dúas argolas coa forma do queixo La vaca que ríe, polo que no interior deses pendentes novamente volvemos atopar, máis miudiña, á mesma vaca – é a mesma? é un clon?-. Rindo, a vaca. E logo xa tomamos a lupa con certa preocupación. Porque achámonos cara a cara coa idea de infinito.

E iso pode acarretarnos serios problemas de vista.

Ben. Onde quero chegar? A Mondariz. Nese ilustre balneario de Pontevedra embotellan auga dende 1877. Fano cunha etiqueta de época: unha ilustración dun home con perruca sostendo unha botella xigante de Mondariz para non morrer esmagado por ela; dentro da botella que sostén está el mesmo, novamente, sostendo outra botella, a mesma … e así en abîme.

Viviseccionando a etiqueta da botella, varios detalles captan a nosa atención:

 

un, un home con perruca. Tamén pode tratarse dunha muller disfrazada de home, aínda que non sabemos con que propósito sería isto último. No teatro isabelino e no xaponés eses desaguisados andaban moi de moda, pero nin isto é Londres nin é Kioto. Isto é Mondariz. En fin, queer, trabelo, castrato, lesbi dominatrix ou afrancesado libertino: asiduos, todos, ás augas do balneario poderiades protagonizar esta botella

dous, unha criatura abrazando a unha botella xigante

tres, un home abrazando a unha botella xigante en cuxa etiqueta vemos a mesma escena do mesmo home abrazando a mesma botella e…

Cen anos despois, unha nena dunha casa do norte de Galiza [agarden, este discurso empeza a parecerse aos das ceas-homenaxe hollywoodenses] xanta apaciblemente na súa cociña retro, entre debuxos de Mazinger Z, cadernos Rubio, croquetas da súa nai e a famosa botella de auga.

E cando alguén, probablemente seu irmán, dille

– Eh, pásame el agua

ela fica un pedazo calada, termando da botella con tremor -a botella pesa un pouco- e con gravidade -a idea de infinito tamén-.

Acaba de entrar en contacto co concepto do abisal e na vida de calquera neno iso é digno duns minutos de reflexión e dun post nun blog anos despois.

A botella de auga Mondariz será observada moitas veces nos meses e anos posteriores. Arrebatada da súa prácida e inofensiva existencia en neveiras ou despensas, ao acto larpeiro de beber auga a esgalla- é unha bebida larpeira, malia os disidentes- sumarase o acto científico de esculcar a súa etiqueta ata perderse en abismos insondables.

Unha sensación que se recuperará anos despois:

a) con Cosmos de Carl Sagan

b) coas imaxes agochadas en 3D -só os puros de corazón víanas viámolas.

c) Con Bastian lendo A Historia Interminable dentro da Historia Interminable

d) co espello cóncavo do Matrimonio Arnolfini

e) co Don Quijote da segunda parte falando da primeira parte de Don Quijote

f) co cartaz de Memento

Así que hoxe saíume a vea patrioteira -eu, que posúo máis ben nanocapilares patrioteiros- e quixen traer ese efecto óptico e matemático que enxendra en nós o monstro do infinitesimal dende as brétemas normandas onde pastan as vacas que rin, dende as brumas centroeuropeas onde beben cacao Droste mesturado con cervexa en xerra… ata as néboas galaicoportuguesas das que brota o manancial das augas abismadas de Mondariz.

E tras esta frase terrible que soa lapidaria, despídome, como non podía ser doutro modo, á francesa.

Alehop

BSO: Sysyphus. Un home condenado a repetirse. O estarrecedor talentísimo dos Pink Floyd de Ummagumma: a portada deste disco resulta que tamén nos é un abismo Mondariz

Memoria para enxertos futuros: ollo ao facer chipiróns á prancha na casa. Saltan moito debido a que coa calor estóupanlles, precisamente, os ollos

Obxecto fetiche de hoxe: a elegante librea raiada que veste a misteriosa figura da etiqueta de Mondariz

Reflexión do día seguinte: por que os humanos necesitamos medirnos coa idea de infinito? Porque camiñamos nun espazo limitado, limitado pola atmosfera, as 4 dimensións ao noso alcance e as nosas sentenzas, nomes e leis físicas… e precisamos verquer esa materia finita do mundo nun molde infinito? Alívianos a idea do que non empeza nin remata? Alívianos da carga de ter que calibrar os cándos, os cómos e os por ques? Non. Porque daquela non nos entregariamos con sadismo ao cálculo deses cándos, cómos e por ques.

Eses efectos ópticos, matemáticos, case interpretados polo noso cerebro como xogos, talvez son a chave icónica da certeza de que nunca imos chegar ao fondo das respostas nin tampoco á súa coberta máis externa. Os mise en abyme, abismos mondariz ou Droste effects preparan para nós a cullerada da menciña que nos fai comprender a nosa situación no universo: no medio da nada, no suburbio dunha galaxia espiral, con estrelas diante, estrelas detrás, en número tan grande como as nosas preguntas retóricas lanzadas ao aire cun riso negro, esperanzado. E negro outra vez.