cheira a transmutación na cociña {1}

As cociñas xa non son o que eran. De resplandor do lume, de medo centrifugado co lobo, de gheto ancestral, de ventre de balea que vomita protóns de carne espeluznada, agora as cociñas transmutaron nun espazo no que nos medimos a creación – a criatividade, oh, palabra cadabra- e a empratamos cun pirixel emplumado.

Ulisco os pratos de poemas de moitas mulleres que, dun xeito inadvertido, escriben os seus textos na cociña. Por exemplo Cebola, de Szymborska. É moi molesto ter que ver as cousas como de homes ou de mulleres, unha perspectiva xa amplamente superada dende os corredores teóricos, porén non me resisto a enunciar o seguinte: a cociña non foi o lugar tradicional de revelación da meirande parte dos homes, e si de boa parte -unha parte en retroceso quizais, pero unha parte- das mulleres. En Cebola, a autora reflexiona nada menos que sobre a perfección nos seres. Cómo? Atrévome a pensar que neste proceso: no medio do acto aborrecido e cotián de pelar e cortar unha cebola, para un sofrito, para unha ensalada, para un decimoquinto verso iámbico. Aí ten lugar o satori. O cortocircuito cerebral do poema.

Tamén pode ser que dona Szymborska non teña pelado unha cebola na súa vida e vivise de pratos precociñados e criadas enluvadas…

Tamén pode ser que alguén proclame: É que Miguel Hernández, as nanas de Hernández… pero nelas a cebola segue a ser un atrezzo de cociña da muller, o alimento da nai ao neno esfameado. Son cebolas imaxinarias. Hernández non come cebolas, as cebolas son o fillo que non ve, que non pode manter dende a cadea. Son a súa culpa e o seu pesar, as cebolas. Non a materia de cada día. En Szymborska, pola contra, si hai algo diso: as malditas cebolas que teño que pelar, tan perfectas, tan parvas, tan pouco variopintas, tan agora que as miro.

Hai algo na cebola, volátil, inconsútil, que fala da muller pasada, de cómo choraba e cómo ría, ácida, coa súa falta de iniciativa encebolada nunha lareira e destemida, con lume coméndolle da propia man, coma un paxaro.

Con todos vós, esta louvanza á cebola.  A única oda que remata chamando idiota ao obxecto-suxeito de devoción:

CEBOLA

A cebola é outra historia.
Non ten entrañas a cebola.
É cebola cebola até a medula,
até o colmo da cebolidade.
Ceboluda por fóra,
cebulosa no cerne,
podería espreitarse por dentro
sen horror, a cebola.

En nós estranxeiría e salvaxismo
apenas cubertos pola pel,
o inferno da medicina,
anatomía violenta,
e na cebola, cebola
e non sinuosos intestinos.
Reiteradamente espida
e ata o fondo asícuspidiña.

Ser non contraditorio a cebola,
lograda criatura a cebola.
Nunha, simplemente outra,
a maior unha menor contén
e a seguinte á seguinte,
e así a terceira logo a cuarta.
Fuga centrípeta.
Eco concertado en coro.

O da cebola, así é que o entendo:
o ventre máis belo do mundo
envolve a si mesmo en aureolas
para a súa gloria en si.
En nós: graxas, nervos, veas,
secrecións onda segredos.
E foinos denegada
a idiotez do perfecto.

W. Szymborska. Tradución de tradución. Traduzo a galego a partir da tradución castelá de Ana María Moix e Jerzy Sławomirsky.

{…}

En Cámara de niebla atrápame este poema de Miren Agur Meabe. Outra muller escribindo dende unha cociña, como dende unha capital do humano.

Isiltasunaren geografia

Honako hauek ditut isiltasunaren mugarri:
hozkailua, harraska eta labea, iparrean;
arasa eta kaleko atea, ekialdean;
trastegela, mendebaldean;
eta euskal paisaien egutegia dituen horma, hegoan.

Erdigunean hazten naiz, arbola gardena baldosa batean.
Baldosapean, leize bat hedatzen da,
mintzairaren zeinu zurtzak negu-lore dituen desegitura.
Mataza bat gomutarazten dute, pintore baten kapritxoa.
Haizeak burua eztitzen badit,
sustraiñoren bat azaleratu, eta gora egiten dit altzora,
eradoski dezadan.

Sukaldeetako isiltasun goizekoa. Fertilitatearen geografia.

Miren Agur Meabe

Xeografía do silencio

A xeografía do meu silencio está delimitada por
frigorífico, fregadeiro e forno ao norte;
alacena e porta da rúa ao leste;
trasteiro ao oeste; e
parede con calendario de paisaxes vascas ao sur.

No centro crezo, árbore transparente nunha baldosa.
Baixo a baldosa expande un abismo,
desestrutura onde invernan os signos orfos da linguaxe.
Conforman un novelo que evoca o capricho dun pintor.
Se o vento mesa a miña cabeza,
unha raiciña agroma e rube esfameada ao meu colo,
para que a aleite.

Silencio das cociñas á mañá. Xeografía da fertilidade.

Miren Agur Meabe

Tradución de tradución. Traduzo a galego a partir da tradución castelá.

Estíbaliz…Espinosa