autorretracto

Hai varias semanas, o fotógrafo A. C. solicitoume un texto “algo así como un autorretrato” para un proxecto de seu.

Os autorretratos déixannos coa cullerada de iogur a medio camiño da boca. Que é boa parte da poesía nos últimos séculos senón un redundante autorretrato do seus autores? Un autorretrato honesto cando son bos, descaradamente inducido cando non o son tanto: cómo quero que me vexan as xeracións que virán. Alguén sensible, culto, viaxado, amigo dos meus amigos, un pouco deixado de lado por envexas pero con paixón fronte á adversidades subvencionadas? Estou xa en territorio parodia pero el empezou antes: o “eu poético”, levado a extremos, converteu nunha fonte de sorna con luces e chorrito.

Moi, moi difícil manexar con coidado ese personaxe de ficción que chamamos “eu”, que queremos camaleónico e iridiscente porque así mandan estes tempos mandaríns, pero que as máis das veces troupelea os pes torpemente estancado nos mesmos tópicos. Delicado material explosivo e moi proclive ás autocompracencias, os vitimismos e os “miraoquefago”. Aínda así segue a ser material de primeira man, claro, e como tal arrastra -arrostra-  unha carga emocional moi polarizada, moi literaria. Moi c’est moi.

Non é o mesmo a primeira persoa e o autorretrato, malia que poden confundirse. O escritor sudafricano J:M: Coetzee escribiu autorretratos en terceira persoa, quizais para alivialos dunha carga e non só para obter unha voz distante, despegada. Claro que un autor como el acode á autobiografía para zoscarse. Unha primeira persoa podería doer de máis.

Hai tempo intentei buscar na poesía -que farei eu buscando na poesía, cun candil de queroseno, quen me mandaría a min- unha voz literaria marcada pola colectividade. Co perigo case peor da grandilocuencia dunha voz-especie-humana-toda. Uf, non, iso tampouco. Aínda me atopo traballando nesa voz, éme laborioso e supoño que non a atoparei nunca, se cadra fáltanme as mangas e o pescozo, pero a la segue a me parecer confortable polo de pronto. O “eu”, ese “eu” maiestático, esa primeira persoa que constituíu a voz auténtica por excelencia, cargouse de malas imitacións e, malia que moi eficaz para esfolar intimidades e comelas crúas na súa tinta, hai casos nos que descubre unha cara que non convence. Por suposto que algo contado en primeira persoa aínda seguirá por un tempo cargado de “verosimilitude”, de “autenticidade”, palabras todas elas enormemente sensibles ás modas literarias do momento.

O literario non é máis que unha morfosintaxe que se leva entre humanos e boa parte do noso estilo, por moito que nos esforcemos en ser modernos, será arcaico e inintelixible e algún día, ou reinterpretado baixo claves remotas ás nosas intencións.

Pero volvamos ao autorretrato, esa cousa de pintores renacentistas ou exaltados en Arlês. Unha das cousas máis curiosas cos autorretratos, por exemplo os fotográficos -por exemplo, as relamidas autofotos de baño-, é que suscitan a impresión nos demais de seren froito de veleidades vaidosas. “Oh, sácase fotos a si mesmo”. Unha reprobación habitual, cantas veces non a escoitaríamos. Para, non moito despois, comprobar que quen facía a crítica non só parecía autorretratrase a miúdo, senón que tamén intentaba espallar esa visión mellorada de si mesmo onde podía, redes sociais incluídas.

Unha das normas tácitas dunha sociedade obsesionada co eu é que has demostrar que o teu “eu” non che importa demasiado en público. Ninguén reprobaría a Dante ou a Leonardo un autorretrato, literario ou como fresco na parede: a súa sociedade non estaba obsesionada co “eu”, atopábase descubríndoo como materia prima. Porén, a nosa sociedade é sospeitosa de arder en auto-vaidades sempre. Entendimos mal o «xene egoísta» de Dawkins: nós non somos a suma dos nosos xenes e, en calquera caso, a suma dos xenes egoístas non dá como resultado necesariamente criaturas guiadas polo egoísmo. Os autorretratos non son formas de egoísmo. Si ensaios, ás veces mesmo crueis, coa materia que a miúdo un ten máis a man. Tampouco han implicar necesariamente vaidade. Podemos tomalas como viviseccións -ás veces vaidosas, eslamiadas, autoindulxentes, de acordo. Pero unha probeta de ensaio da empatía cara o que non é eu, quizais tamén.

Autorretrato e egoísmo non son a mesma cousa tampouco.

En calquera caso, hai quen se sente particularmente cómodo nos autorretratos e non sae deles, xa que adoitan estar quentiños. E coido que tal é o risco, en verdade, polo menos en literatura: non saber saír dun rexistro, non usar a información privilexiada sobre un mesmo para extrapolala aos demais. Para a empatía.

Para o que non son eu pero, contendo o alento, me contén.

O texto vai de seguido. Non o considero un bo texto. Quizais só un punto de partida para un futuro bo texto.

/os tres puntos suspensivos/

[.]

apenas pomos os dedos nun teclado qwerty
e é entón que.
as nosas pegadas dixitais viran como tolas.
como derviches e galaxias como.
aneis de bidueiros así que pasan cen anos como.
gametos cegos.
e como [e de que xeito]
partículas elementais fiándose no seu spin.

engurrámonos feitas un papel
que amarelece e mórdese os cantos ata un pergamiño
que se pón fibroso até ser papiro
que se quenta ao sol, unha bosta
que engole dioivos cara atrás
até a arxila
que sen vir a conto empéñase e petrifica
e tírase de cabeza á dimensión do tempo até parir do seu cranio
un petróglifo.

e unha man en negativo nunha caverna, aí ao teu carón.
ombreiro con ombreiro xunta o teu qwerty
está a túa tátara
a túa tátara
tátara tátara ta
tátara tátara ti
tátara tátara voa
a soprar carbóns por riba da man esquerda.
e te sorrí a moi puta, desde
n
tada.

benquerida tátara
tátara
voa,
bailas?

voas?

ovulas?

ovululas?

síntote abalar na gaiola das costelas, paxara
paxaravoa
non deixas de rapear na musculatura do tempo.
novavoa, supernova
bonoba
clic, crac, gong
e tendóns polos que pasaches o ferro e logo amidonaches
até a miña persoa, que mira co que che vén hoxe.

tataravó as túas
mandíbulas riman coas miñas, hai algo
da túa fosa de xeo no meu nariz de braña
e sabes, avoa, avoíña, ben que sabes
que o enigma dos teus ollos verdes aínda rabelea no sintagma destas
veas, listo para codificar fera
mente
desde a himitso-bako na que unha vez gardaches
o fiaño da túa pureza. avoa
bisavoa
recontraavó, perdidos nun xenoma xa mol de tanta choiva
con aldeas unicelulares e pasaportes a Varadero
con cereais tan mazados nos que só se dá a luz ás escuras
concentradas como aneis circumpolares
auroras boreais do sangue
avoas boreais
australopitecas avoas virando, a berraren coma tolas
en cada futura circunvolución da nosa pegada
de viva voz dende as tripas parietais:
“Filla, non te tomes tan en serio, ri
ri un pouco ri
connosco, parva, tátaraparva, cachorra nosa.
Ollade para ela, tan seria, tan binaria, na súa cidade tan de tinta
e saíronlle os nosos ollos amarelos, a curva
das nosas costas, velaí están, cuspidiños os nosos brazos de cargar anos de leña
e nenos
de teta.
E será que o tomou a peito? Ollade para ela.
Facédea rir, non vaia crer
que calquera das súas raíces é definitiva!!”

[..]

Observando a miña nai e o meu fillo acato
que a beleza salte unha xeración

[…]

Puntos suspensivos en erupción
e baixo cero. Puntos suspensivos hainos diante
e detrás puntos. Crechos
como asteriscos, íntimos como nevos
constelacións suspensivas
diante e
detrás.

Rodéannos Dan un rodeo Rodan
Me
rodeando
o desaugadoiro no que se frega a louza
o botón co que desabrocharás o aire do verán
no clítoris do soño no buraco negro singular
idade
de cada cu do mundo.

Móvome dentro de algo que se move dentro de algo
que se move.
En erupción e baixo cero róndannos
puntos suspensivos atrapados en calcetas. Reticências
postas a secar entre as nosas medias e dous patucos
extasiadas de brisa.

Autómatas celulares, herdaredes a frecuencia do meu pestanexo
como se encrespa a nosa noca
os nosos fluídos e a súa desobediencia civil?
Herdaredes e roldaredes, reticências?
Ata onde?

Tres puntos supensivos como tres parcas
tres grazas tres furias, unha dúas e
tres horas gorgonas
e leis da robótica en cifra de tres.

Tres por non dicir mil por non dicir un millón de soles.
Tres puntiños azul pálido no sistema Avoa
do brazo de Orión ou avós novos que serán
arxila fresca recén depositada
petróglifos qwerty clonados nas espirais das dedas
en erupción e baixo cero
apareándose con terras raras e razzias de cometas.

Do lunar punto cero do meu pescozo
parte a asíntota que
tende ao arco do lunar na túa fazula. E todo así. E todo orbita.

Puntos. Puntos carrouleando na punta puntiña do pé.

Disque din de ti o que non está escrito.
O que non está escrito. Iso din.
Iso din de nós. En erupción e baixo cero.
E din. Din. Din:
Tok. Tok. Tok.
Iso suturan ao futuro
entre susurros

[]

marzo, 2012