cera para o hexágono

No 2015 saía zumbando á luz un ensaio hexagonal sobre experiencias e didácticas de poesía nas aulas. A iniciativa partiu das laboriosas editoras da colmea de Apiario e fomos 6 as persoas convocadas a dar o noso enfoque, inaugurándose cun limiar de Agustín Fernández Paz: Yolanda Castaño, Carlos Negro, Celso Fernández Sanmartín, Dores Tembrás, Antía Otero e eu mesma, ofrecimos algunhas das nosas perspectivas sobre o tema.

No meu caso non me cinxín ao xénero poético, entendendo que a poesía pode impregnar tamén unha boa prosa ata volvela prosa poética. Collín a literatura en xeral, o pulo de poñerse a escribir/ler/ artellar poema, relato, conto…

Poesía Hexágono conforma un vademecum da palabra que brinda nutridas experiencias e ángulos ás veces insólitos, así como propostas e alternativas de traballo na aula. Un hexágono que, visto de preto, vaise parecendo máis ben a un icosaedro.

Este é o comezo do pequeno ensaio que acheguei titulado «Curioseando» e centrado na siamesidade de dúas irmás do pensamento crítico como son a ciencia e literatura. Se queres seguir lendo e completalo coas propostas e olladas compostas das outras cinco abellas, podes adquirir o volume aquí.

A imaxe que acompañou o meu texto foi unha fabulosa astrofoto con sapiens, ceo estrelado de Gutiriz e telescopio, cortesía de Óscar Blanco.

E unhas das últimas críticas ao libro foi esta n’A Sega.

☞curioseando

Experiencias para obradoiros literarios
e didácticas sobre a curiosidade ciencia+literatura

Estíbaliz… Espinosa

:: abrente ::

Hai tempo facíasenos chegar a unha aparente encrucillada na adolescencia: ou letras ou ciencias. Como disxuntiva tiña o seu aquel inapelable e unha debía decantarse por un camiño ou outro, de cara ao porvir. Ninguén parecía consciente, e se o era tanto tiña, das bisavoas comúns deses dous xeitos de pensar e meter o dedo no ollo do mundo.

A curiosidade científica e a curiosidade humanística son a mesma. Coma a moitxs outrxs antes ca min, sempre me pareceu obvio. Quizais porque fun unha das moitas ás que se lles deu por abrir ollos de vaca en laboratorios para logo dedicarse o resto da vida a abrir ollos nas páxinas, sen que me acabasen de cicatrizar os primeiros. A historia vai chea de figuras prometeicas [por que non tamén pandóricas?] que non creron nesa encrucillada: Tales, Téano, Platón, Aristóteles, Hipatia, da Vinci… dábanse a reflexionar sobre o humano e o natural, en plan promiscuo: a política e os animais, os sentidos e o universo, a materia e a memoria. Estudos recentes sobre o cerebro desmenten o mito dos hemisferios, dereito intuitivo/esquerdo analítico: disque aí dentro, baixo esa cúpula de planetario -ou de caverna platónica- do cranio, as cousas campan en turbulencias, remexidas e batidas.

Non nos enganemos, cando o ser humano se puxo a escribir non o fixo sedento de ficción: esta xa viña engordando de boa proteína as épicas orais, mitos cosmogónicos e demais. Que saibamos, a escritura nace en Mesopotamia como garantía de non confundírense nas contas, transaccións comerciais e iso. Cuñas que inmortalizan número de ovellas, quen vendeu a quen, por canto e por que. Pouca poesía nas ovellas. Ou seica si. Un primixenio bucolismo de rexistradora mercantil.

Sexa como for, a escrita enchoupouse de todos os saberes de por entón, os ancestrais e máxicos, orais e intraducibles… para todo buscouse grafía, graffiti, tal e como seguimos a facer hoxe nas relacións virtuais, con emoticonas, hashtags, abreviaturas, etc. A escrita foi creativa pero tamén coidadosa coa fala, é dicir, curiosa no sentido etimolóxico latino: cura=coidado.

Da miña experiencia en obradoiros con nenos, e da miña memoria de ser nena tamén, coido que a única materia da infancia é a curiosidade: vimos a este mundo ávidos e intrigados. A vida é ávida. Rescatar esa avidez e esa intriga, a entrega á marabilla e á disciplina da marabilla -por paradoxal que soe-, é o que nos converteu tanto en literatos curiosos e rutineiros coma en científicos apaixonados perdidos.

É triste que moitas nos sigamos a identificar con aquela ironía de Bernard Shaw: «Tiven que interromper a miña educación para asistir á escola». E, porén, en xeral a miña experiencia co sistema educativo non estivo mal e quedo coas grandes profesorxs coas que me enxertei; así e todo lamento o patrón que nos encamiña ao despacheo universitario, premiando a ortodoxia e a réplica exacta.

O que segue é unha aproximación a algunhas «enxeñerías» para nos enfrontar ao literario sen perdermos de vista conceptos da física, a matemática ou o eido cibernético; a boa literatura retorce a lingua coma un trapo, é boa porque é constrictor,  e tamén flúe, trata de dicir sen dicir ou dicindo algo en curva asintótica ao dicir cotián; recablea a lingua para, nun pinchacarneiro moi Wittgenstein, este mundo expanda os seus límites en tanto expandimos os límites da nosa linguaxe. Quizais confío de máis na linguaxe. E non nunha soa. Linguaxes, por sorte, hai a eito.

Recablear a escrita é pensar o impensable. Quen o probou, sábeo ben.

✫ POEMAS ESTRELADOS
constelacións e furados negros de papel

Unha actividade que pode funcionar en talleres, sobre todo cos máis cativos, é a de hibridar poemas e astronomía: as estrelas son coma un patrimonio inmaterial da humanidade –que o resto de exoplanetas e seres vivos me desculpen por escribir semellante cousa: en vez de humanidade, poñamos da animalidade, da biodiversidade, en fin, complicado contentar mesmo os que nin sequera coñecemos-: un dos patrimonios máis primordiais e vertixinosos de todos, as estrelas. Non cómpre saber demasiado para marearse con elas e admiralas; é máis, é moi posible que o camiño do coñecemento comece precisamente por marearse con elas e admiralas.

Podes seguir lendo se adquires o libro aquí

[…]