halograma

foto: Nude  in Universal Hologram

Hai temas dos que unha criatura na rede elixe non falar.

A actualidade máis incisiva. Tanta actualidade. Non son actual. Elixo non falar constantemente de actualidade como tantos e tantos blogs tomándolle o pulso constantemente a… outros blogs.

Galiza. Vivo nese país [só semella ser tal cousa en expresións como queixo do país ou vacas do país -en charla cunha amiga xestora cultural ela decidíu que esa etiqueta, do país, debería converter en denominación de orixe]. Vivo neste país que loita por ser país do país, nunha época na que a paisicidade como tal xa non é útil, senón o recoñecemento [por parte de quen?] dunha cultura, valores, e disposicións de seu, chámese o resultado país [o País Vasco non acaba de logralo, malia chamarse país], comunidade, etnia ou banda cazadora-colleitadora. Falar de Galiza moitas veces presupón ter que posicionarse politicamente cada nanosegundo ou dedicarse a panexíricos silvestres. A verdade, non me interesa.

A cultura galega. Descreo a miúdo dun negocio como o da cultura, a pesar de que algo cobrei do sistema. Neste país non se sabe xa como estragar máis cartos públicos para encher toda unha cidade da que pende o carteliño: cultura. Algo pasa. E se a chamamos city of kultur? Ou culturism citadela? Tampouco. A cuestión non é o continente, témome, senón o contido. Mais o orgullo arquitectónico mamotrético enche as cidades como pavos de Nadal: primeiro faremos unha ponte vertebral, estilo [irmáns] calatrava; e logo nada, ho: apenas modificar o curso dun río para que pase por debaixo e obrigar a xente á que o cruce [coido que cousa tal aínda non se fixo, pero Venecia corre perigo de afundir máis por non sei que ponte recente]. Ou mellor: fabricamos en pleno porto da Coruña unha enorme caixa de zapatos que albergue cines [caixas negras] para que ninguén poida volver ver os muxos comendo a merda portuaria, a non ser que tome unha copa pagando no bar de atrás. Algún día falarei do abortado proxecto de Jean Nouvel para este porto e do que, nos azares da vida, uníume a el.

Pero andabamos… onde andabamos?? Ah, si. Vagabundando polas inmensas naves desoladas da Cidade da Cultura compostelá, tal que pantasmas. Na cultura galega, xa dende o principio, funciono como eses zapatos que nunca terminan de sentar.

O certo é que isto vai dar un xiro argumental.

Escoiten -se é que queren, tamén poden finxilo e logo darme unha palmadiña nas costas- escoiten unha cándida e pretenciosa confesión [toda confesión o é, por presupór Vaiche interesar, idiota]. A Confesión: como moitas nenas, quixen ser escritora. Lindo. Tamén debuxante de cómic, actriz, cantante, cosmóloga e quizais fugazmente stripper de calendario. Pero o que pairaba por riba de todo o asunto da multiprofesionalidade era o de escritora.

Ata aquí, ben.

A miña lingua [frase dedicada a todos aqueles que cando alguén fala só ven un idioma e, máis retrógrada e penosamente aínda, as normas totalmente convencionais e mutantes dun idioma] a miña lingua materna é o castelán. Daquela escribín centos e centos de páxinas nese idioma, dende os 6 ata os 21. Non poesía unicamente. Sobre todo relatos, micronovelas e cómics. De calidade discutíbel, claro. Non sinto vergoña ou arrepentimento. Falamos con palabras roubadas, por iso tamén fun ladroa de libros. Optei polo galego por manierismo estilístico [unha lingua semidescoñecida, tapada, minguada pero ao alcance merece agromarnos], e por un irmán que teño ao que lle deu por aí e que me levaba 9 anos e mellor gusto.

En fin. Que si. Que escribía moito e toda esa vaina. Por esa autocompaixón que todos gardamos na nosa faltriqueira do mal gusto sentimental, unha sente ganas de acariñar a cabeciña daquela individua que tanto traballaba de xeito inútil. Sen expectativas. Sen por ques. Escribía por mesmerismo: escribir é unha das mil substancias legais de nos procurar un oco no mundo. Nada ten de nobre, senón de obsceno.

Aos 20 anos -e por motivos alleos ao amor á literatura- decido estudar Filoloxía Galega, grazas a unha beca que me permite simultanealo con Socioloxía. O reitorado da universidade suprímea durante -azar/destino- os 4 anos que paso alí. Risco: Hispánicas, alors. Alí falo con pouca xente. Teño bos profesores, como Celso Álvarez Cáccamo, unha revelación. Escribo en galego. É un desafío. Unha lingua distante, dende a miña bisavoa ninguén o fala na familia. Criei nun colexio de pagamento, onde o galego era unha simple asignatura regurxitada por unha profesora que en realidade non o falaba. Criei nun colexio de semielites. Falar galego era un posicionamento frontal no meu grupo. Amaba e odiaba ao meu grupo, como todo primate.

Non vou falar máis desa fascinante existencia no Mundo Real baixo a aparencia da que me tocou ser.

Metamos o[s] dedo[s] na escrita. Como vexo afastado xa -e mesmo pouco desexábel- publicar en papel, deixarei aquí -nesta narcótica posteridade tan binaria- algunhas das teimas que tiven e teño á hora de facelo.

Vaia por diante: non estou plenamente satisfeita de ningún dos libros publicados. É cousa de familia. Tanta esixencia remata mal. Considero mellor o corpus de inéditos. Iso soa petulante. Seino. Non o borrarei. Os premios que me foron outorgados – e que agradezo e xa pulín debidamente- foron dados nun caso sen coñecerme de nada e no outro coñecéndome. Ás presas ambos.

Neses textos imperfectos e apresurados, non obstante, intentei perfilar unha teima que a partir do 2001 converteu nun retrouso. Chegou a me angustiar e a me fascinar polas posibilidades que abría. Máis que unha soa teima coido que se trata dun nó de teimas, unha especie de arañeira de liñas afíns. Esa arañeira envolvíame con urxencia e deixábame seca, anovando o sangue como unha cara clínica suíza.

Antes de debandala, quixera expór o meu posicionamento cara a literatura que se facía no momento que eu asomei o fuciño. Ferrín. Ferrín era i é a figura capital e carismática porque aúna literatura e vida coa forza dunha planta carnívora trepando por un Kalashnikov. Era difícil ter sido Ferrín e, ademais, conmovía. Un valor así é inquebrantábel. Mentres facía un traballo sobre Estirpe, no 94, tiven un soño pseudosexual con Ferrín. Dende entón, dáme medo e só o releo na noite de Defuntos.

Manuel Rivas e Suso de Toro: lin a ambos. Devota de Tic-Tac. Manuel Rivas é antigo, no mellor sentido do termo, no sentido mineral. Manuel Rivas no samsara será flor de toxo. Suso de Toro coquetea desmedidamente con ser actual. Ambos son lexítimos, bos escritores, ortodoxos, mais non deslumbrantemente revolucionarios [Tic-Tac, seica si. E non lin Os libros arden mal se ben emocionei con moitos contos de Rivas]. Literariamente entreteñen. E o seu labor a prol da literatura galega e blablablá foi e segue sendo moi valioso.

Miguelanxo Prado: ninguén o consideraría literatura naquela altura. Hoxe coido que a cousa vai cambiando e o cómic [prefiro o americanismo ao galicismo aséptico de banda deseñada] adquiriu carta de natureza. Intrigante expresión, carta de natureza, pero indispensábel para saír do limbo da desconsideración. Nós, que vivimos nos países considerados. Prado era un excelente artista que combinaba o tenso da trama coa limpeza do deseño e iso agradecíase nun país que se demoraba resucitando vellos popes literarios sen aceptar outras voces dende outros ámbitos.

No tocante á poesía precipitábase unha fervenza de caras e intencións. Ao principio flipei bastante: non ían nada comigo, aparentemente. Semellaban traballar nun constante: isto, para a posteridade que me daba náuseas. Non quero que se me malinterprete: eu tamén quero posteridade, como todo idiota que se pon a escribir e cre que iso pode interesarlle a alguén honestamente, ademais de por aparentar cultura, cooltura, haute couture e así.

Eu tamén quero posteridade, nais, fillos, irmáns desditados e pais mortos orgullosos de min, un país orgulloso de min [aí xa me digo: que país?], grandes premios [cales? e a que prezo?], letras nun libro, unha estatua [?], dacabalo [?], o nome dun auditorio, dunha biblioteca [aquí a posteridade comeza a se arrastrar con certo patetismo polo borde da páxina], dunha sonda espacial [ aí recupera atractivo], dunha rúa, non, agarden, probabelmente o nome dunha bocarrúa, o nome dun parque eólico en Dexo -provincia da Coruña- un nome repetido cansinamente por unha adolescente preciosa que non me lerá nada e de ler algo, endexamais empataría comigo…

Posteridade. Porén, no fondo, as ganas de pulirnos nunha expresión coma quen lle saca gume a un coitelo para poñerllo á gorxa do seu amante no clímax.

Mmmm. Retomo o contexto: en poesía había unha efervescencia á que me sumei, mais sen ser eu un sumando lexítimo. Sempre tiven algo de sabotadora. O prezado erotismo de por entón: parecíame unha versión feminina do erotismo elegante, pouco cru, dos 80, sempre cun referente masculino que, no meu caso, non existía. Eu non tiña padriño. Eu non tiña pai. Eu non tiña home sobre min.

Ouh, shit.

Co pasar dos meses e dos recitais [dos que algunha vez pensei, modestamente e con preguiza, mudar un pouco o formato, como moitas e moitos outros que nos aburriamos… ] fun coñecendo mellor ás/aos protagonistas desa efervescencia dos 90 na que eu andaba un chisco transfonteiriza, posto que empecei a publicar no 2000. Sobre todo trabei relación con Emma Couceiro e con Yolanda Castaño. Pero había moitas máis: Emma Pedreira, María do Cebreiro, Olga Novo, María Lado, Lucía Aldao, María Reimóndez… E tamén homes aínda que, como nos baños públicos, adoitaban ser citados en compartimentos estancos: Igor Lugrís, Estevo Creus,Rafa Villar, Eduardo Estévez, Fran Alonso, Xabier Cordal… Logo estaban os que o meu mozo daquela chamaba co seu particular encanto os lusistas optimistas: coñecín a poesía galega actual a través dun recital dun colectivo no que se contaban Táti Mancebo, Alfredo Ferreiro, Luis Maçás, Pedro Casteleiro ou Chiqui Lozano… non podo deixar de nomealos porque foron un referente cultural para min durante moito tempo mesmo que un halo de marxinalidade afastábaos do resto, que facía coma que non existían.

Encaixei durante un tempo nese pack de “mulleres-poetas na Galiza”. Todas elas tiñan trazos significativamente turbadores no seu carácter, e tamén nos seu textos. Intimei bastante con Emma e con Yolanda. Falamos de moitos temas con alivio lonxanos á literatura mentres viaxabamos a Portugal, a Asturias, a calquera recital pola xeografía galega. Yolanda sempre te presentaba con nome e apelidos, era unha excelente relacións públicas e sempre coñecidísima. Con Emma teño reflexionado un chisco sobre literatura, se cadra porque ela é enormemente intelixente e reflexiva.

Líamonos e, sobre todo, escoitabámonos. De recital en recital. Había rivalidade? Pode ser. Eu son competitiva. Quería sacar o mellor de min mesma e verme rodeada de beldades que xa semellaban facelo con éxito era unha espora de titanio nas miñas coxas. Eran beldades: Emma era unha preciosidade saída dun manga, Olga parecía unha irmá secreta das Molina, Yolanda era atractiva e vestía con gusto, María Lado gastaba un aire de Puck.

A María Lado precisamente coñecina máis tarde. Algunha longa viaxe en coche, sempre a piques de confesarnos todo, como adoitamos finxir as mulleres. Síntome preto de María e admiro o seu traballo poético e audiovisual. Tamén de Emma, unha voz lúcida, intrigante. Pasábao ben con elas e hoxe conservamos a amizade. Pero hai moitos anos, dende a post-adolescencia, que xa non fabrico intimidade con amigas.

Mais por entón xa publicara. Non estaba tan contenta co feito como o imaxinara. Xa o dixen, cona. Había algunha liña da que comezara a tirar e que convertería en teima. Pero dun xeito embrionario e torpe. Os monstros persoais nos que gastaran papel, tinta e esforzo os operarios dun prelo galego, levaban títulos como Mecánica Zeleste, Pan (libro de ler e desler) ou – orama, un simple sufixo que ninguén pronunciaba ben ou relacionaban con Bin Laden. Latexaba neses textos a vontade de certa ironía -sen moito sarcasmo- maxia, inxenuidade, atracción do visual [-orama] ou da ciencia-ficción. A partir do 2001 empecei a traballar máis obsesivamente, sobre todo porque nos textos adoito buscar un halo, unha especie de holograma, unha imaxe proxectada que comunique a calquera, a un calquera, calquera que sexa el, ela.

Obsesionei – é a palabra?- coa idea da fisicidade do texto. Non coa metaliteratura en si, que outros tan austeramente xa abordan, senón coa idea dunha realidade estruturada do mesmo xeito ca un texto, ca ese propio texto que a enunciaba. Intentei expresalo o mellor que souben no 2001 nun texto para min fundacional ao que titulei Suspense.

Asemade e paralelamente, retomei a escrita de relatos, microrrelatos e microrreflexións.

Ao mesmo tempo, e por un exceso de visceralidade, exerciteime nun ascetismo: no meu caso no de ser soprano, que é un xeito parecido a volverse autómata. Durante 8 anos. Iso servíume, entre outras cousas, para aprender a cociñarme a fogo lento. Dende nena predestineime a min mesma a cantar e compór. Ten que ver cunha forma de estar no mundo. Unha especie de levitación da garganta. Foi útil para os textos que por entón asediábanme nas tempas.

Os textos que por entón asediábanme nas tempas, canda o resto de cousas banais e cotiás que nos asedian nas tempas, non eran longos. Eran esqueletes de textos, puros ósos. Sabía que, para escribir o mesmo que tantísima xente fixera, facía e fará, era mellor e máis lexítimo o silencio. Así que as costelas dentro das que eu tentaba construír unha respiración amosaban certas medidas:

1.- textos que falasen de contar, que principiasen a contar e non o rematasen de facer

2.- textos híbridos, con linguaxe mecánica ou repetitiva, contidos tirados de enciclopedias, wikipedias, películas ou cómics.

3.- textos nos que o omnívoro narrador [ou voz poética] que todo o sabe pasase a saber menos aínda có leitor ou có proprio protagonista. Isto, lonxe de quitarlle protagonismo ao narrador, márcao máis. Convérteo nunha voz tónica, indecisa, que se nega a buscar unha metáfora mellor, que se nega a ao seu traballo: narrar; que se nega a ser un átono baixo continuo. Unha especie de complot desde dentro

4.- crear textos nos que a realidade estrutúrase como un texto, moito máis inquietante có real [existe esa palabra?]. De aí xurdiron textos nos que adoito comezar cun: non sigas lendo. Istoé unha trampa; nos que me refiro a este verso, aquí, a esta frase; ou que remato O poema finaliza polo dorso da páxina. Vaite.

5.- fuxir de dar un constante e lamentábel espectáculo de autocompaixón, estilo cantautor barato. Fuxir tamén do esdruxulismo barato

6.- relacionar textos con biónica, cosmoloxía, matemática ou calquera cousa non autorreferencial. Falar co leitor

7.- apartar á literatura da propria literatura. Podería queimarse

A partir do ano 2000 sucede un feito relevante na literatura galega: os primeiros blogs balbucean. Como na miña casa non hai conexión a internet, sigo esas andainas dende un ciber. Desexo facelo pero non teño nin idea [que frase tan virxinal. Podería ser un título que optase a La Sonrisa Vertical, señores do xúri?]. No 2005 conéctome á rede, logo mudo de casa e, con esa mudanza, ábreseme o cranio para comezar a esquecer certas parvadas que houben escoitar sobre min mesma ditas por xentes da cultura galega, editores, directores de colección e demais subespecies mariñas, e verquerme aquí. Na rede. Onde, como di María Lado, todo é peixe.

Así que saco o disfraz enrugado de serea de Peter Pan [que cousas fanse na vida!] e os meus tres corazóns de polbo e mergúllome. E gozo dunha liberdade e dunha capacidade respiratoria que non coñecera antes: o enrarecido aire da cultura galega [e califícoo de enrarecido non por maldade, que podía ser, senón pola miña indisposición a ser plenamente submisa a el; un aire que leva anos sendo expelido o volto a inspirar do mesmo xeito e que precisa portas que se abran e correntes mariñas que o tumben] aínda non chegara á blogosfera. En pouco tempo arribará?

Sentín que na rede líaseme sen o prexuízo, necesario pero cargante, de adscribirme a un movemento ou a un pack en serie de mulleres-poetas.

Isto vén sendo longuísimo e con moitas palabras esdrúxulas que odio pero ben o merece. Non falarei do blogomillo porque non son quen: nel son unha figura tamén introvertida e lateral, debe de ser cousa de nacemento. Si atópome enormemente cómoda escribindo neste soporte sabendo, como sei, que adolecerá dos mesmos males, erros, inxustizas e mediocridade do mundo exterior. Mais… con outro enfoque e outro tipo de recursividade. Se ata contei nos comentarios do meu blog con trolls cun conato de pseudodiscurso protoargumental!: os seus insultos afianzáronme na idea de que eu se cadra escribía cousas inflamábeis e con certo vigor magnético.

A literatura galega hoxe? Ben, grazas. Falta variedade, pero coido que pode seguir habendo calidade. Fáltame máis presenza da muller na prosa. Pero vaise tirando. Gustaríame que non acabásemos sendo confinados, como lingua e como pobo, a unha especie de limbo entre Portugal e España. Unha cousa descafeinada, transparente. Para iso cómpre investir en facer de nós unha célula de universalidade, a miña frase preferida dos Nós. Se a cultura sabemos que é o sustento do que se nutre a presenza social e simbólica dun pobo dentro dun puzzle de pobos, fagamos cultura desde dentro. Dende dentro, coa xanela ben aberta.

E o tellado para o final.

Fin do sermón. Fin da mensaxe.

Esta mensaxe autodestruirase dentro de 5 milenios.