S. estame explicando cómo se leva a cabo o tradicional Berro Seco nas festas de San Fins e de súpeto a conversa bifurca cara ao misterioso mal chamado ataxia da Costa da Morte. Non sei de qué vai iso. Unha enfermidade endémica da miña zona, un tipo de ataxia pero de de aquí. Do país. Un neurólogo, que por certo foi músico en Milladoiro, anda investigando nel. Afecta á cabeza. O cerebelo -fai un aceno para reducir a man a puño- fica ensumido. Perde as súas funcións. Atrofia.
Por un momento, penso nos cerebelos da Costa da Morte, ensumindo sen remedio coma cogomelos cortados e postos a secar ao sol. Deshidratan e cambian de forma, supoño. Congros postos a secar ao sol da enfermidade. Non entendo nada do congro. Non entendo nada do cranio. Non entendo nada do campo. O campo é para min un enigma, outro idioma. Unha patoloxía que afecta apenas a unha presada de familias en todo o mundo. Endémica. En C. de B. procedemos todos dunhas poucas casas. Somos coma os Borbóns, de tanto liarnos entre nós durante séculos fomos de mal en peor. Non vos corre o vento mestizo polo ADN. Será que non.
S. é intensamente expresivo. Resúltame difícil non atender á súa voz, gravísima, hipnótica. Unha voz nocturna baixo un sol chameante. Pregúntome por un momento cantas criaturas terán sucumbido ante unha voz así, unha voz de espectro. Dez? Cen? Mil? A qué mozo non lle prestaría que lle fixesen esa pregunta! Segue a latricar, ondula as mans de xeito que fai flotar panos imaxinarios de mago na punta dos dedos. Os dedos son flexibles. Pulsos flexibles. Menciona ao seu avó. Ao seu pai. Sorprendentemente, esbózame a sospeita de que el mesmo poida portar o mal. Bueno, existe un 50% de probabilidades. O meu avó o ten. O meu pai xa amosa signos, signos que eu tamén notei. E non se debe fumar. Nin fumar nin zouparlle, claro. Está encendendo o terceiro cigarro. Fai o xesto de beber, co maimiño requichado e o polgar sinalando os beizos. É unha enfermidade neurodexenerativa, seica empezas por non coordinar ben os movementos, fas eses ao andar e tal, e acabas xordo e feito unha planta.
O fume sáeselle polas comisuras do sorriso, como a un dragón chinés.
Volvemos falar do Berro Seco. A nosa conversa recondúcese e remata por caer coma unha fervenza ao Atlántico, con despreocupación.
Sigo pensando nos cerebelos cando nos despedimos. Non llo dixen, pero lera unha vez que tocar o piano relaciónase precisamente co cerebelo. O cerebelo automatiza movementos. Quizais a música redima os cerebelos. Quizais o cerebelo do avó de S. non se salvou por non saber música. Non llo preguntei. O teu avó era músico? S. é músico. S. toca, precisamente, o piano.
Seica o neurólogo que foi frautista de Milladoiro debería poñer a tocar o piano a todos os suxeitos do seu estudo, a todas esas familias con vínculos sanguíneos, familias de pescadores e labregos talvez, entrelesadas como seseos convexos, coma os vimbios marabillosos dos sesteiros, familias de persebeiros e mariscadoras, de anguleiros e lancheiros, de estaleiros, de redeiras derradeiras -así escribíu Olga- a todos eses encéfalos ensumíndose, asañándose co seu dono que sempre é o mesmo dono, o mesmo sangue, a mesma saga nas mesmas coordenadas medulares, poñelos a tocar por turnos en longos pianos de cola ante os violentos refachos de vento da Costa da Morte. Non era a música un dos nosos modos de asañarnos coa natureza? Co destino?
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto 