Continuación das notas ao programa de man da Orquesta Sinfónica de Galicia, OSG, 4 marzo de 2011. Notas e tradución ao galego dos textos en occitano de E.E.
3.- LOU BOUSSU
Ademais de para o amor e os traballos artesáns, nestas rimas non deixa de haber oco para o escarnio. Lou Boussu trata dun diálogo digamos que non idílico, senón de burla salpimentada con crueldade. No seu momento a letra debeu de ser a monda – o Quasimodo de Víctor Hugo non se fixera famoso aínda- pero hoxe relémola cun punto de compaixón. Ah, que cruel a tal Dzanètou (Jeanette). Claro que o tipo ese tamén… que se pensaba? Á marxe destes rexoubeos previsibles, se seguimos a ler vemos que o corcovado namorado (ou simplemente saído) non vai ficar sen dignidade entre tanta cabaza como lle dan.
LOU BOUSSU
Dzanètou tsou ‘l poumiéirou
Què sé souloumbravo,
Què sé souloumbravo si,
Què sé souloumbravo la,
Què sé souloumbravo.
Oqui possèt un boussu
Què lo mirolhavo,
Què lo mirolhavo si,
Què lo mirolhavo la,
Què lo mirolhavo.
Ah! Poulido Dzanètou!
Bous sèrès lo mèouno!
Bous sèrès lo mèouno si,
Bous sèrès lo mèouno la,
Bous sèrès lo mèouno!
Per qué ieu lo bouostro sio
Cal coupa lo bosso!
Cal coupa lo bosso si,
Cal coupa lo bosso la,
Cal coupa lo bosso!
Oï! Pècaïré, Dzanètou!
Gordorai mo bosso!
Gordorai mo bosso si,
Gordorai mo bosso la,
Gordorai mo bosso!
O CORCOVADO
Jeanette baixo unha maceira
descansa á sombra
á sombra aquí
á sombra alá
descansa á sombra.
Un corcovado pasa
que moito olla para ela
que olla por aquí
que olla por alá
que moito olla para ela.
Ai, belida Jeanette,
serás miña, logo?
Serás miña por aquí
serás miña por alá
serás miña, logo?
Se queres que sexa túa
primeiro corta a corcova
corta a corcova por aquí
corta a corcova por alá
Corta a corcova.
Ah, vai pra o diaño, Jeanette!
Fico coa miña corcova.
coa miña corcova por aquí
coa miña corcova por alá
Fico coa miña corcova.
Acadouse un contraste notable entre o repetitivo da letra, que xoga co aquí e alá enredado na mesma palabra, e as turbulentas transformacións do clima orquestral que decide Canteloube. Con apenas 3 minutos, a atmosfera sonora está atravesada de tranquilidade campeira, deformidade que se achega, lirismo de voyeur, insinuacións subidas de ton, estridencias de metais, contrabaixos ofendidos, címbalos que enfatizan a mofa… Un prodixio.
A peza comeza en tonalidade menor con reminiscencias medievais, algo machaut, e adopta un timbre xocoso, case delirante, a partir da segunda estrofa, seica para insinuar o rocambolesco do encontro. Axilízase a orquestra, pizzicatti para a punzante condición da fermosa Jeanette –pois corta a corcova– e, tras moitos xogos co tempo, o final é triunfal, operístico, orgulloso: o chepudo queda coa cúa chepa e mais o seu despeito. Un detalle que, seguramente, faría troncharse á audiencia. E, poñéndonos viláns e feudais… ten o seu chiste.
4.- LOU COUCUT
Cantigas sobre cucos hailles centos, todas imitativas e, como esta, algo trabalinguas. O xogo fonético serve para lucimento da pericia e axilidade vocal da intérprete. A orquestración segue o ton brillante de divertimento, case próximo á fanfarria, con chirlos percutidos entre as madeiras e os metais, paradas súbitas, trompetas aviesas, accelerandoscomo patas de paxaro, pratos que espallan frouma e intervalos de chamadas de cuco (unha terceira menor) dende o principio ao fin da peza.
A letra pode ser inxenua ou, se vimos malpensados da casa, ir con segundas.
Lou coucut oqu’os un auzel
Que n’io pas capt plus de to bel
Coumo lou coucut qué canto,
Lou mió coucut, lou tió coucut, bis.
E lou coucut dès autrès!
Dió. Obès pas èntendut canta lou coucut?
Per obal found del prat,
Sé nioaute; un ´ubré flourit è gronat,
Qué lou coucut l’i canto.
Lou mió coucut, lou tió coucut, bis.
E lou coucut dès autrès.
Dió; Obès pas èntendut canta lou coucut?
E se toutse les coucuts
Boulioù pourta souneto.
O! forióu çin cent troumpetoï!
Lou mió coucut, etc.
O CUCO
O cuco é un fermoso paxaro
non coñezo outro máis fermoso
que o cuco cando canta
que o meu cuco, que o teu cuco, que o teu cuco
que o meu cuco, que o cuco de todos.
Dime, sentiches o cuco cantar?
Aló no fondal do prado, por aló embaixo, hai unha árbore florida, toda vermella
onde o cuco canta.
É o meu cuco, o teu cuco, o meu cuco
o cuco de todos.
Dime, sentiches o cuco cantar?
E se todos os cucos
levasen campaíñas…
arrea, sonarían como cincocentas trompetas!
É o meu cuco, etc.
Canteloube pasou a súa nenez en Auvernia e logo regresou a ela. Amou e defendeu os seus cantos populares cunha paixón druídica. O ciclo completo dos Chants d’Auvergne, de máis de 30 cantigas, foi recompilado e arranxado na súa lingua orixinal, o auvernés, unha variante do occitano ou langue d’Oc -a lingua do Si – : o idioma romance que perviviu en boa parte do centro e sur de Francia, macerando entre herbas provenzais e queixos azuis auverneses, e maniféstase non só na rica poesía occitana medieval senón tamén en cantos coma estes.
Escoitalos é, como talvez querería Canteloube, tombarse nun prado con flores que algunha vez estiveron secas e sentir o seu arrecendo fresco e vivo.
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto 
Últimamente aprecio moito mais os temas inxenuos e as cancións repetitivas. Prefiro un pouco de pensar inxenuo que esforzarme en interpretar. [Non sei se por necesidade ou por preguiza]. Se alguén quere convidarme a pensar que o faga claramente.
Claro, isto non é casualidade. Sucédeme dende que comecei a cantar eu mesma, hai poucos meses. E como a miña voz e coñecementos son bastante limitados, pois síntome moito mellor cantando temas sinxelos, con pouca letra…. e sobre todo cancións meditativas……repetir e repetir, pero sen deixar de sentir.
Fíxome moita graza esta muller do vídeo, porque parecía que se divertía moito cantando o tema do cuco. Se é asi para min o fin da interpretación estaría cumprido. Dábanme gañas de cantar tamén.
Agora comprendo moito mellor este texto de John Berger en “Un pintor de hoxe”:
“Fronte a un lenzo mudo ás veces penso no don dos cantantes para facer cantar á xente. Teñen un poder que non teñen outros artistas: o de facer participar o seu público. Nun sentido, isto é un lugar común. É o que sucede nos pubs de Fullham Road todos os sábados pola noite. Noutro, é o que oen os pescadores cando se achegan a un porto, ou o que oe o ancián dende a cama na época da sega. Pero en ambos os dous niveis é unha forza misteriosa, que, como o fume, é un dos signos máis humildes da habitación humana. Moitas das cancións son tristes (tristes como o berro das gaivotas que o vento leva terra dentro, ata o bosque); e, non obstante, mentres as cantan, e deste modo comparten as súas perdas ata que finalmente o que se comparte é maior que o que se perde. Pensando nisto fronte ao lenzo mudo, ás veces canto Szeretnék-szántani.
Esta é unha canción infantil húngara que di máis ou menos así:
Araría
cos meus seis grandes bois.
E se a miña amada viñese a levar comigo o arado
cos meus seis grandes bois
coa miña amada araría.”
Qué fermoso comentario