de Sylvia Plath

Tras a primeira lectura no ano 95, deixara a Plath cocéndose a fogo lento no seu Ariel de Hiperión. E xa me sabe mal acabar de escribir “cocéndose a fogo lento”, porque se algo desacouga sempre na literatura son esas rúbricas suicidas -Plath deixoulle o leite aos nenos, meteu a cabeza no forno, abriu o gas e matouse unha mañá de febreiro en Londres, sábeo todo o mundo mesmo antes de ler unha liña súa- que crean lexións de malos imitadores perdidos en autoindulxencia.

Sylvia Plath non lograra entrar en min como poeta de cabeceira. Había algo nela de obscena intimidade, algo de neveira Kelvinator de par en par aberta con lonchas de carne sufrindo no terceiro estante. Xa digo que quizais o que antes me chegou dela foron os confesionalismos exacerbados doutros poetas no seu ronsel. Non o sei. As poetas suicidas, como as virxes suicidas, arrastran a condena da sobrevaloración, co desprezo en contrapartida que intenta compensala. Hai algo neurótico na maneira de medirse con Plath porque, ao meu xuízo, nin os seus textos son tan extraordinariamente xeniais -como poden ser os de Clarice Lispector, por exemplo, unha non-suicida menos popular- nin tampouco tan deslavazados e pouco precisos como eu pensara durante os últimos dez ou quince anos.

Tiven que traducila un chisco para entrar nela un pouco máis. Para querela e querer saber máis da súa cociña. As escritoras e as cociñas. E, sen ser unha poeta favorita, recoñezo nela unha desesperación, unha contenda coa linguaxe por intentar ser clara sen quizais chegar a selo nunca. E iso, cando se aparece ás claras, fura as tripas. Pero tamén pide distancia e doses pequenas.

É incómodo, igual algo condescendente erixirse en xuíz da morte de ninguén, máis cando defendemos o suicidio como unha das fórmulas da liberdade de expresión, pero o de Plath foi un dos máis grotescos da historia dos suicidios. Vendo Delicatessen anos despois lembrei dela con Aurora, ese personaxe creativo e patético ata a adoración que intenta unha e outra vez rocambolescos xeitos de se quitar do medio, sempre alambicados e sempre sen éxito. E a cuestión non está en saber por que esta poeta elixiu matarse, senón por que elixiu facelo nesas circunstancias da súa vida. Porque saber, sábese que o tivo sempre claro.

Ter cativos ás veces pode ser un xeito de descartar o suicidio como forma de vida. Pero non para Plath.

☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞

Escollín 3 textos de Ariel: o ultracoñecido Daddy [Papaíño], inzado de solombo e casquería que fará as delicias do morbo, con obsesiva rima en “u”; o “amigo polaco” que aparece en todas as traducións non logrei saber quen era, así que o convertín nunha amiga polaca. No resto do poema, quen aparecen son homes e pensei que quizais ese “polack friend” tamén podería ser unha muller; Elm [Olmo], un monólogo en forma de árbore dedicado a Ruth Fainlight, poeta non-suicida e aínda viva da que traduzo no seguinte post; e Poppies in October [Papoulas en outubro]. Porque nos prestan as papoulas. Porque aínda é outubro. Porque en outubro non hai papoulas. Porque as papoulas apampan. Porque hai outra autolesión aí, escarlata e quente como a flor.

E sinto dicir que a tradución castelá de Ramón Buenaventura para Hiperión non me convenceu por completo.

3 poemas de Sylvia Plath

Tradución a galego de Estíbaliz…Espinosa

/PAPAÍÑO/

Xa non, xa non
xa non me colles, zapato negro
no que vivín coma un pé
durante trinta anos, branca e pobre
sen respirar apenas ou facer achís.

Papaíño, tiven que matarte.
Morriches antes de ter eu tempo…
Pesado coma mármore, bolsa chea de Deus
estantiga estatua cunha deda gris
grande como unha foca de San Francisco.

E unha cabeza no Atlántico monstruoso
onde se derrama o verde legume sobre o azul
nas augas do fermoso Nausset.
Eu rezaba para recuperarte.
Ach, du.

Na lingua alemá, na cidade polaca
achanzada polo rodete
de guerras e guerras e guerras.
Pero o nome da cidade é corrente.
A miña amiga polaca

di que hai máis dunha ducia iguais.
Así que nunca che souben ben onde
fincaches o pé, as raíces
nunca puiden dirixirme a ti.
Trabábaseme a lingua no queixo.

Pegábaseme a unha garduñeira de arame de espiño.
Ich, ich, ich, ich
apenas si falaba eu.
Cría que calquera alemán eras ti.
E o idioma obsceno

unha locomotora, unha locomotora
a me troupelear como a un xudeu.
Xudeu cara á Dachau, Auschwitz, Belsen.
Comecei a falar como unha xudía.
Ben podería ser xudía, penso eu.

As neves do Tirol, a cervexa rubia de Viena
non son moi puras ou auténticas tampouco.
Coa miña bisavoa xitana e a miña estraña sorte
e as miñas cartas do Tarot, as cartas do Tarot
podería ser algo xudía.

Sempre tiven medo de ti,
coa túa Luftwaffe, o teu barallete ampuloso
o mostacho coidado
e os teus ollos arios, dun brillante azul
Home-Pánzer, home-Pánzer: oh, Tú…

Non Deus, senón unha esvástica
tan negra que non hai ceo que dela escape.
Toda muller adora un fascista,
a bota na cara, o bruto
o corazón brutal dun bruto coma ti.

Estás de pé onda a pizarra, papaíño,
nesa foto túa que teño,
unha coviña no queixo en vez de pés
mais non menos diaño por iso, non tal
non menos o home negro que

me partiu o corazón en dous dunha dentada.
Tiña dez anos cando te enterraron.
Aos vinte quixen morrer
para volver, volver, volver a ti.
Pensei que se cadra os ósos volverían.

Pero sacáronme do saco
e pegáronme outra vez con pegamento.
Daquela souben qué habería facer.
Fixen un modelo de ti
un home de negro con pinta de Meinkampf

e devoción polo poldro e o garrote.
E dixen, si, si, si quero.
Así que por fin acabei, papaíño.
O teléfono negro está desconectado de todo
as voces non dan criado vermes en min.

Se matei un home, matei dous:
o vampiro que dixo ser ti
e chuchoume o sangue un ano enteiro,
sete anos, por se che interesa.
Papaíño, descansa que xa podes.

Hai unha estaca no teu corazón renegrido e graxento
e aos vecinos nunca lles caíches ben.
Bailan e patexan encol de ti.
Souberon sempre que eras ti.
Papaíño, papaíño cabrón, xa acabei.

/ OLMO /

A Ruth Fainlight

Coñezo o fondo, di ela. Coñézoo pola raíz principal:
é o que che dá medo.
Eu non lle teño medo: xa estiven nel.

É o mar o que sentes en min,
as súas insatisfaccións?
Ou a voz da nada que era a túa loucura?

O amor éche unha sombra.
Mira que mintes e choras tras del.
Escoita: son os seus cascos: marchou, coma un cabalo.

A noite toda galoparei así, arroutada,
até que a cabeza túa volva pedra, a túa almofada pista de herba
facendo eco, eco.

Ou queres que che traia o son dos velenos?
Agora é a chuvia, ese grande bisbar.
E velaquí o froito seu: branco estaño, como arsénico.

Padecín a atrocidade dos crepúsculos.
Calcinada até a raíz
os meus filamentos vermellos arden e fican, una manchea de aramios.

Agora esnaquizo en cachos a voaren coma garrotes.
Un vento de tal violencia
non che atura miróns: hei berrar.

Tamén a lúa é despiadada: azórrame
con crueldade, erma como é.
O seu resplandor desgárrame. Ou se cadra atrapeina.
Déixoa que marche. Déixoa que marche
plana e devalada, como logo dunha extirpación total.
De qué xeito me posúen e nutren eses pesadelos teus.

Un grito vive en min.
Á noitiña bate as ás
na procura, coas súas garras, de algo ao que amar.

Arrepíame ese algo escuro
que dorme en min;
todo o día noto os seus brandos xiros cheos de plumas, o maligno que é.

As nubes pasan e espallan.
Son eses os rostros do amor, eses pálidos irrecuperables?
É por iso polo que o meu corazón tanto se axita?

Son incapaz de coñecer máis.
Que é isto, esta cara
tan criminal nas súas pólas esganadas?…

O seu beixo ácido e viperino.
Petrifica a vontade. Estas son as faltas illadas, as faltas lentas
que matan e matan e matan.

/ PAPOULAS EN OUTUBRO /

Nin sequera as nubes solares poden permitirse esta mañá saias así.
Nin a muller na ambulancia
cun corazón vermello a florecerlle polo abrigo con tal abraio…

Un don, un don do amor
en absoluto solicitado
por un ceo

pálida e chameantemente
a queimar os seus monóxidos de carbono, por ollos
pampos ata se deter baixo sombreiros de fungo.

Ai, meu Deus, que hei ser eu
para que estas bocas serodias se abran a berros
nun bosque de carazo, nun albor de centáureas?