Onte houbo un ano que finou unha das grandes voces da literatura -non vou facer un aparte coa poesía. Hoxe non. Pode que mañá tampouco-. Gran voz da literatura, por tanto.
Non sei polaco: apenas podo relacionalo cunha raquítica memoria dalgúns cursos de ruso, porén aventureime a sachar a galego algúns textos de Wislawa Szymborska. Non se trata de traducións autorizadas -hai á venda unha edición excelente dunha escolla dos seus textos en Eds. Positivas, con tradución a cargo de Lucía Caeiro- e, en moitos casos, houben botar man da versión inglesa, francesa ou castelá para me facer unha idea do sigificado preciso dalgunha expresión.
Hoxe deito aquí Encontro inesperado, Torturas e Amor a primeira vista. Hai un tempo publicara Cebola [aquí] e Adolescente [acolá].
3 poemas de W. Szymborska
tradución a galego de Estíbaliz Espinosa
Un dos meus favoritos: Encontro inesperado ponnos diante dunha desas relacións enormemente vívidas [pode que de amor, pode que de amizade], sentidas cun savoir animal, arrefriadas ao longo dos anos e vistas coa perspectiva algo despoxada e aburrida da distancia. Non acho que fale nun sentido xeral. Máis ben céntrase na anécdota dunha desas relacións, universalizable talvez. Así lino eu. Pero o interesante é a animalización: por enriba da nosa cortesía humana -ou por baixo dela- bule un zoo de emocións candentes que nos ligan aos outros. As nosas relacións cos demais -falo das íntimas, falo das intensas- sempre están totemizadas. En certas paixóns, ademais, as que se impoñen son as feras corrupias. Mais eses animais e alimarias tamén nos abandonan ou perden forza, deixándonos quedar fatal unha vez que o tempo fai das súas: e aí estamos, espeluxados, febles, dóciles como humanos insulsos, sen a bestial selva multicolor que unha vez fomos para o outro ou outra.
ENCONTRO INESPERADO
Somos tan corteses o un co outro.
Dicimos: canto tempo, que ben verte outra vez.
Os nosos tigres beben leite.
Os nosos falcóns prefiren ir a pé.
Os nosos tiburóns afogan no océano.
Os nosos lobos bocexan ante a gaiola baleira.
Tanta víbora nosa ficou sen lóstregos
os monos sen inspiración, os pavos reais sen plumas.
Hai xa ben tempo que os morcegos liscaron dos nosos cabelos.
Calamos coa frase a medio acabar
sen sorriso que o amañe.
Os nosos humanos
non saben qué dicirse.
_____________________________________________________________
É difícil saír indemne da exhibición de Torturas, outro dos meus textos preferidos. Todo o poema recolle esa idea medieval, grega en orixe, do corpo como cárcere aínda que aquí como depositario do que tristemente permanece invariable na nosa esencia. O corpo non só é a sede do pracer, tamén o é da dor. Existe obscenamente e por iso este poema é obsceno, insistente, amosa as irisacións degradadas da carne, os ingredientes da nosa materia, golpéanos a moral. Déixanos moi fóra, o máis fóra posible, á intemperie.
TORTURAS
Non cambiou nada.
O corpo é doente.
Ten que comer, respirar e durmir
ten pel finiña e debaixo, sangue
ten boas reservas de dentes e máis de unllas
ósos crebadizos, articulacións flexibles.
Para as torturas todo se ten en conta.
Non cambiou nada.
O corpo estarrece como estarrecía
antes e despois da fundación de Roma
no século vinte antes e despois de Cristo.
As torturas son como eran, por mais que a terra minguase
e todo semelle pasar a un tiro de pedra.
Non cambiou nada.
É só que hai máis xente por metro cadrado
xunta as vellas ofensas aparecen novas
reais, imputadas, temporais ou nulas
mais o berro do corpo que as recibe
foi, é e será sempre un berro de inocencia
se o medimos coas escalas e rexistros de toda a vida.
Non cambiou nada.
Se cadra os modais, as cerimonias e as danzas
porén o aceno dos brazos protexendo unha cabeza
segue a ser o mesmo.
O corpo retórcese, forcexa para se ceibar
as pernas ceden, cae de xeonllos
denígrase, ínchase, babea e sangra.
Non cambiou nada.
Agás o curso dos ríos,
a liña dos bosques, costas, desertos e glaciares.
Polo medio destas paraxes vaga a alma,
esvaece, volve, achégase e afasta
estraña de si mesma, fuxidía,
quer segura, quer insegura de existir,
mentres que o corpo é e é e é
e non ten onde meterse.
Amor a primeira vista mergulla nese concepto familiar e querido do século XX, o azar, concepto que pasa polos dados de Mallarmé e Einstein e desemboca en tramas tipo paulauster ou amoresperros, nas que o azar desempeña o protagonismo do vello deus ex machina. Aplicado ao que chamamos amor, acaba comicamente con esas pretensións ilusorias do destino, coa tráxica grandilocuencia que, no medio dun namoramento, nos dá por sufrir. Neste poema aparece claro: o azar é o proxenitor do que coñecemos como destino. E, grazas a ese destino azaroso ou destinoso azar, ábrese unha billa que chorrea momentos inadvertidos, dos que pertencen á gaveta cognoscitiva do «nunca o saberemos»: nunca quedará moi claro no «libro dos acontecementos» se esa persoa que nos parece ver por vez primeira envolta nunha aura cegadora non tería actuado como gris figurante no pasado. A articulación deste texto coincide coa da cuestión científica « e se?», o método do non dar cousas por sentadas, o método de mirarlles o cu. De existiren os frechazos – e inclínome a crer que si- será porque o noso cerebro desprega un dos seus incansables trucos de maxia, convidándonos a crer nunha publicitaria primicia.
AMOR A PRIMEIRA VISTA
Ambos están convencidos
de que os une un sentimento repentino.
Fermosa é tal certeza
pero a incerteza é máis fermosa.
Coidan que, como non se coñecían de antes,
entre eles nunca acontecera nada.
Pero, que hai das rúas, escaleiras, corredores
nos que puideron cruzarse hai ben tempo?
Querería preguntarlles
se non lembran
-se cadra nunha porta xiratoria
algunha vez, cara a cara?
algún “desculpe” entre o xentío?
unha voz “equivocou de número” no teléfono?-
pero xa sei a resposta.
Que nada, que non lembran.
Sorprenderíalles saber que
hai xa bastante
que o azar xoga con eles.
Aínda non preparado por completo
para se converter no seu destino
o azar achegábaos e afastábaos
interpúñase no camiño
e, aguantando a risa,
botábase a un lado.
Houbo indicios, sinais
pero qué, se son ilexibles.
Non voaría unha folla
dun ombro a outro ombro
hai tres anos
ou mesmo o martes pasado?
Houbo algo perdido e achado.
Quen sabe se unha pelota
nas silveiras da infancia.
Houbo picaportes e timbres
nos que un tacto
se superpuxo a outro tacto.
Maletas a carón nunha consigna.
Houbo quizais certa noite o mesmo soño
esvaecido no inmediato espertar.
Pois cada comezo non vos é
máis que unha continuación
e o libro dos acontecementos
sempre abre pola metade.
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto 