Ségueme fascinando o esforzo en facer crer que as decisións que concernen a cuestións humanas [como as literarias, por exemplo] obedecen a criterios que nada teñen que ver co social. Lémbrame a esas ideas do señor Bloom, Harold Bloom, o teórico e crítico literario, que viñan querer dicir pouco menos que a esencia literaria é un raio de neutrinos que atravesa o espazo para pousarse en determinadas obras e tocalas coa graza, sen que as forzas sociais ou a hermenéutica de cada época inflúan o máis mínimo. Claro, así se escribe un Canon: créndose papal. Isto é así pola gloria e graza e punch estomacal da Literatura. E non porque sexa eu un branco occidental do xénero masculino de finais do século XX.
Eu transmito a palabra da Obra Mestra. A Obra Mestra trascende épocas, peiteados, xeitos de levar os pantalóns e teorías de xénero. O pensamento mesiánico do absoluto rexe calquera intención de Canon. De feito, «canonizar» é disfrazar de eterno o que segue a ser unha decisión conxuntural situada nun tempo e un espazo.
En ningún momento Bloom, cuxas obras teñen momentos de fina disección moi brillantes e gozosos de ler, declara isto que veño de escribir eu aquí. Mais cando pechas os seus libros, o que che queda tatuado un pouco diabolicamente nas palmas das mans é algo parecido a iso: o que acabas de ler é porque É. Son o que Son. E certo savoir mesiánico. Bloom coidábase de non arrogarse iso a si mesmo, senón ás obras mestras da literatura [segundo Él]. O conxunto das obras, o canon, é o que É porque elas son as que Son.
Estoume liando e o colexio de monxas feminino quédame no patio interior do neocórtex, moi pola memoria escaleira B , así que non sigo poñéndome bíblica. A cousa é que, lendo este artigo que Elena Medel enlazou onte en twitter, logo de ler as zumentas declaracións de Munro, Lessing e Jelinek que nel se recollen, pestanexei tres ou catro veces máis do esperado no que di Peter Englund, secretario do comité dos Premios Nobel:
“Siempre se busca una supuesta razón que no tenga que ver con la literatura. Es como si la gente fuera más feliz convenciéndose de que existe una intención política”, ironiza. Pese a la versión oficial, luego matiza el mensaje. “La Academia ha cometido errores. E ignorar a las mujeres ha sido uno de ellos. Ahora somos más perspicaces respecto a la cuestión que hace 50 años, lo que no significa que funcionemos con una agenda oculta o trabajemos con cuotas. Eso sería ridículo”.
A frase «É como se a xente fose máis feliz convencéndose de que existe unha intención política [referíndose á intención dos Premios Nobel]», é ben curiosa. O xornalista xa indica que se trata dunha ironía, mais iso non a exime de seguir sendo curiosa –a ironía non é a panacea interpretativa nin xustifica calquera malentendido, malia que se popularice servindo a ese cometido–. O que me parece curioso é ese trato algo despectivo á opinión pública, o vello estigma da masa ignorante que busca drogarse con opios variados. Nós, que somos xente, falando da felicidade da xente. A xente sería máis feliz pensando que non hai xente sen escrúpulos morais poboando e ás veces gobernando a terra. A xente sería máis feliz pensando que deixa este planeta mellor do que o recibiu. A xente sería máis feliz pensando que non vai sufrir na morte. A xente sería máis feliz se deixaran de darlle receitas para a felicidade. Pero, de verdade que a xente sería máis feliz pensando que o Nobel é por política e non por literatura? Máis feliz? Por que? Non sería igualmente feliz pensando que o Nobel é por simple literatura e ademais por cuestións, chamémoslles, un pouquichiño sociopolíticas? Tendo en conta que os libros – con perdón das musas e musos- son dispositivos sociais, non é esto o esperable? Ademais, que pinta aquí a felicidade? Por que interpretar todo en clave política -con cotas e axendas- vai resultar que nos fai felices?
A «felicidade» é posible que teña máis que ver co seguinte: a xente, en xeral, aceptaría mellor explicacións sobre asuntos públicos que se aproximasen un pouco máis á verdade [ou a un feixe de factores que acontecen por certas razóns e que denominamos verdade]. A xente sabe un pouco máis e acepta mellor ese pouco máis nas explicacións. Non é que o outro a faga infeliz; as explicacións incompletas do obvio insultan a súa intelixencia. Indubidablemente, na liga do Nobel xogan moi bos escritores. Coido que Szymborska e Coetzee son escritores extraordinarios e eu persoalmente non sei se os tería coñecido de non ter sido polo premio. Mais tamén sabemos que moitos grandísimos escritores e escritoras quedaron fóra da liga. Por que? Por cuestións literarias?
…..
Hai comité no mundo, por moi variado, aperturista, progre e ben equilibrado socioloxicamente que estea, co superpoder de ver o invisible? Ata que non admitan nese comité a superheroínas e superheroes, sospeito que non. O invisible ten a molestia, como corresponde ao seu carácter, de que non se ve así de boas a primeiras. E moitas obras e autores e autoras da literatura ao longo destes cento e pico anos de Nobel -e miles de anos literarios- foron invisibles. Ou certas forzas, sociais, económicas, políticas, conxunturais en definitiva, traballaban para facelos invisibles ou minimizar a súa obra.
Da parella Sartre/Beauvoir a cabeza visible era Sartre. Se pensamos nun país do que apenas se fale [Uzbekistán, Mauritania, Paraguay…] que pasa coa súa literatura? Alí ninguén escribe? Só se len obras de países literariamente dominantes? Non se le nin se escribe porque a xente atravesa conflitos terribles que relegan a literatura a unha mínima clase acomodada foránea? Ou si que se escribe, pero non polas canles habituais? Que pasa se unha obra extraordinaria, tocada por un feixe de neutrinos aureolados, vai e se publica toda en internet e non nunha editorial de renome que reciba críticas da prensa principal dun país? Que pasa se unha obra marabillosa dun rapaz hindú e escrita en urdu non se traduce nunca a inglés nin a sueco? Estou segura de que todas esas cuestións e outras que nin se me ocorren, non é que non se queiran ver: é que non se poden ver. En algo tan sinxelo como ver hai involucrado un mecanismo moi sutil [invisible tamén] de aprendizaxe.
Estou convencida de que ese comité secretísimo de expertos suecos posúe un nivel de autoesixencia encomiable; de que traballa a conciencia e coas mellores intencións a prol dunha literatura universal; de que peneira e peneira para separar o gran da palla; de que le e coñece o impacto literario de obras pouco coñecidas ou, a priori, pouco comerciais.
Sen embargo a súa propia traxectoria delátaos: «somos máis perspicaces respecto á cuestión [das mulleres en concreto] que hai 50 anos». Curioso. Por que máis perspicaces agora? Se descartamos que a caída do meteorito Allende de 1969 ou a visita do Halley en 1986 sexan responsables desa nova perspicacia, só nos queda a educación en xénero posta en marcha desde os anos 60 como artífice do asunto. É unha perspicacia marcada a fogo por unha época, unha serie de loitas e de cambios na lexislación e nas aulas e comités de todo o mundo. Non se trata dunha clarividencia que proceda, como o raio de neutrinos, de ninsesabe. De feito, nin sequera é perspicacia. É unha maneira nova de deixarnos afectar polas cousas que responde a unha educación, a unha política, a unha trama social. Non é cuestión de intelecto. É cuestión de sensibilidade social. Aí entra a política.
Iso, mozos e mozas, Englund e Bloom incluídos, non está inscrito no núcleo das estrelas e viaxa polo espazo até nós, como un raio intergaláctico de sabedoría papal. Iso nace aquí, á caloriña deste estarmos xuntos que inventamos.
Iso apréndese.
[E hai perspicacias novas esperando. As que agora non podemos ver e servirannos para interpretar o mundo e as obras literarias humanas no futuro. As humanas ou as inhumanas. A literatura é unha enerxía correspondente a un tempo e un espazo. Podería formar parte da ecuación de Einstein. É tamén unha velocidade de reacción, unha masa e unha luz.]
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto 