que pasa con Polonia

Algunha mutación xenética opera sobre as xentes de Polonia [e arredores, xa que a propia Polonia foi un país mutante] e moitas delas caen enfermas de literatura da mellor especie. Stanislaw Lem,  Billy Wilder, Witold Gombrowicz, Zygmunt Bauman, Kapuscinski, Zbigniew Herbert, Stanislaw J. Lec [nacidos estes dous últimos na actual Ucraína], Wislawa Szymborska.Karol Wojtila!

Nesa lista, a única muller é Wislawa Szymborska. Elixir un texto representativo da Szymborska é misión imposible… [Torturas, Fin e principio, Escribindo o currículum, Conversa cunha pedra, Encontro inesperado, Que monada, A alegría de escribir, Soliloquio para Cassandra, Amor feliz, Agradecemento, A muller de Lot, Chamada ao Ieti, Reseña dun poema xamais escrito, A cebola, A vida breve dos nosos devanceiros, Primeira fotografía de Hitler, Perspectiva, Unhas palabras sobre pornografía, Amor a primeira vista, Contribución á estatística…]

Demasiados. Moitos cun punto publicitario [S. dicíame, lembro, que a poesía desta muller lle parecía moi publicitaria].

Elixo un do seu último libro, que aínda amosa refachos de lucidez envexable nunha señora que pasa dos oitenta. Nestes días vén de cumprir 87, creo. Encántame atopar na  poesía case póstuma deste ser aínda vivo pequenos pespuntes conmovedores sobre a súa condición anciá: poemás á memoria, ás ideas que se escapan, ás cousas que lle quedan por saber, aos nenos, ao saber en xeral visto cunha nostalxia que cae en cataratas e erosiona ata a osteoporose.

O poema que traduzo da tradución castelá é tipicamente szymborskiano: conxectura cunha posibilidade, unha fantasía que todos tivemos algunha vez [atoparnos con nós mesmos bastantes anos máis novos], cunha metamorfose inversa en catro versos con pestanas e ollos que agrandan e pel que amacia, sen concesións á sentimentalidade [quizais o único que me renxe é o verso: O resto non agoira nada bo, imperdonable falsa modestia nunha muller que xa gañou o Nobel] , e fala con distancia e precisión dos moitos abismos que a separan dela mesma hai sesenta anos…  E hai a estaca final no corazón, esa bala de prata que se garda habitualmente a autora para asasinarnos. Cando parecía que a Szymborska-adolescente ía marchar da reunión coa Szymborska-anciá sen pena nin gloria, vai e deixa esquecido un obxecto.

Un obxecto que atravesa o tempo, un obxecto longo, simbólico, profundamente emotivo. Unha prenda. A frase final é, como deben selo todas, lapidaria: tras unha enumeración de trazos, ideas e formas que xa non recoñece como súas [as pestanas, a pel, a obstinación, a letra, os poemas, ata o prezo do reloxo] ese Aínda a conservo dános un sopapo para que volvamos a vista cara a un anaco de fíos calcetados. Resulta que hai algo que non cambiou en todo este tempo. O mínimo, o inesperado – eis o szymborskiano do texto- volve entón inconmensurable, tráxico, épico. É a nai o único que ten en común con esa outra muller que ela mesma foi, á que ela mesma invoca ao principio do poema cun escéptico Eu, adolescente? – sempre parécenos incrible que as persoas anciás foran mozas algunha vez; supoño que é mesmo difícil de crer ata para elas mesmas, sobre todo cando a ancianidade prolonga e prolonga- .

A reflexión da octoxenaria semella algo así: o único que me une a aquela muller que unha remota vez fun é o feito de que sigo amando -quizais non amando, tan só conservando con esa indolencia, esa inercia tan de Dióxenes propia dos vellos- unha cousa insignificante e banal. Non as grandes teorías, non os grandes amores. Unha prenda inadvertida que atravesou o tempo desde as mans da nai -coido que a aparición da nai é o punto de ebulición, o horizonte de sucesos do texto-, pasou logo por unhas mans mozas e chegou ata as miñas, as miñas novas mans de vella, que escribo isto, hoxe, aquí.

Aquí é, precisamente, o título do poemario no que ela incluíu este texto.

| ADOLESCENTE |

Tradución de Estíbaliz Espinosa

Eu, adolescente?

Se de súpeto, aquí, agora, chantase ante min,
tería que saudala como a unha persoa próxima,
malia ser ela para min estraña e afastada?

Botar unha bágoa, bicala na fronte
polo simple feito
de termos a mesma data de nacemento?

Haivos tantas diferenzas entre nós
que probablemente só os ósos son os mesmos,
a bóveda do cranio, as concas dos ollos.

Porque xa os seus ollos son como un pouco máis grandes,
as súas pestanas máis longas, a súa estatura maior
e todo o corpo recuberto dunha pel
cinguida e tersa, sen defectos.

Únennos, abofé, familiares e coñecidos
pero case todos están vivos no seu mundo,
e no meu practicamente ninguén
dese círculo común.

Somos tan diferentes,
pensamos e dicimos cousas tan distintas.

Ela sabe pouco,
pero cunha obstinación digna de mellores causas.
Eu sei moito máis,
pero, en troques, sen seguridade ningunha.

Amósame uns poemas
escritos cunha letra coidada, clara,
que non teño xa dende hai ben tempo.

Leo e leo eses poemas.
Seica este de aquí,
se o acurtáramos,
e o corrixíramos nun par de sitios.
O resto non agoira nada bo.

A conversa non flúe.
No seu pobre reloxo
o tempo é barato e impreciso.
No meu moito máis caro e exacto.

Ao despedírmonos, nada, unha especie de sorriso
e emoción, ningunha.

Só cando desaparece
e esquece coas présas a bufanda.

Unha bufanda de pura la virxe,
a raias de cores,
feita a ganchillo
pola nosa nai para ela.

Aínda a conservo.