No mes de abril de 2015 en Mallorca, no marco do XVII Festival de Poesia de La Mediterrània coordinado polo gran Biel Mesquida, ía coñecer a un dos poetas máis singulares e fabulosos cos que fun dar na Terra. Petar Matović (Požega, Serbia, 1978) é un poeta-sequoia, un verso de dous metros de altura, cheo de talento, simpatía e pencas na cara. Con problemas cos marcos das portas ou a altura dos micrófonos para recitar… así como un excelente conversador e compañeiro.
Penduro as traducións ao galego dalgúns poemas seus. No noso país tan só se traduciu a catalán o seu libro Les maletes de Jim Jarmusch (Llibres del Despropòsit, La Cantárida, 2013), nunha coidada edición a cargo de Pau Sanchís e Josipa Sokol. Para as miñas traducións, e dado que en serbio sei dicir só unhas poucas palabrotas, empreguei a devandita tradución mallorquina así como outras versións para o libro do Festival, feitas por Pau Sanchís, e procedentes doutro volume: Odakle dolaze dabrovi, De onde veñen os castores (titulazo, non?).
Benvidos á navalla de barbear balcánica, a este xeito de ver Europa dende as marxes de Europa ( que non é, dende certa perspectiva, unha marxe?).
«Así tratei de xuntar estas dúas cousas: a densidade metafórica do poema e o momento, claro, ético e ideolóxico, estreitamente vencellado ao noso pasado recente (dos Balcáns). Estou profundamente convencido de que a poesía ha ser testemuña do padecemento humano, para así poder exercer de forza emancipadora.» palabras de Petar Matović na poética incluida no libro Disset Llull, do XVII Festival de Poesia de La Mediterrània.
☞ de As maletas de Jim Jarmusch ( Koferi Džima Džarmuša, Narodna biblioteka Stefan Prvovencani, 2009)
No gume da navalla de barbear
Este ano as tileiras floreceron tarde,
Ana tampouco vai regresar de Grecia
e pintei o cuarto de amarelo: tranquiliza.
Cada mañá esperto canso e suado,
o tempo ata que prendo o primeiro pito é
idea do verso, ritmo e un misto.
Non teño visión de conxunto. O meu ventre é un cormorán
cun pano ao pescozo. Lacazaneando
non me vexo como Odiseo, nin como Ashaverus.
Prométome sempre, antes de me barbear
comprobando co polgar o gume da gillette, que cando estea
satisfeito de min mesmo escribirei un poema.
Xordo Odiseo
Visítame cando durmo, pai,
e saberei así que non estou soñando
A miña mesa é Telémaco decepcionado.
Baixo o mantel, frangullas de pan
fan coroas baixo o cóbado. A fiestra
exponme á hierogamia da luz.
Estou moi só?
Este silencio é pequeno, coma un grolo de café.
O sol atanisca nas patas da cadeira. Dis:
o baleiro, e es a cunca que vai perdendo
a cor. Ás veces tamén a formiga
que comicamente estoura na trampa do sal.
O anoxado Sísifo amólame:
cambia os tarros de sitio – envéxoo!
De repente, o vento empurra as cortinas cara ao centro, cara á mesa,
alí onde todos os mundos senten a diferencia, enchen de vida,
como caricaturas: semellan mulleres a casaren grávidas…
Cada día saio ás cinco da tarde,
para intimar coas sombras: eros
é un cirio na tumba de meu pai.
Mutación
Esta noite sobredose de nicotina outra vez.
O peito queima baixo un peso insoportable
e resécaseme a boca
o alento é máis agre que a vida
dos mendigos, proliferando coma serpes
baixo as pontes.
Non sinto a traxedia do ser,
non debato con el. Fachos de díodo arden
na habitación, a luz espállase en redes
as sombras rachan… Iso é o que
me pón quente. Ás veces, pensar na fuxida
xa é unha boa escapatoria,
son un chisco como o insensible Dédalo
e a clepsidra é a gran mentira sobre o tempo.
O mundo entra pola fiestra co reflexo do relevo,
é inverno, neva e xistra, lamento
que novembro pasase sen chuvias
a eito, co zume chuchado coma un néspero,
e só o fume azul do tabaco
a viaxar coma un astronauta por esta xeometría
de brancor exhausto, ábreme cara á algunha luz
ignota que vén de dentro, do sangue.
Aínda non cuspín a ironía:
a metempsicose é a esencia do orgasmo.
Negación da fusión
A luz non se reflicte na meniña,
senón á esquerda do cinseiro de vidro
desta mesa.
Son as seis dunha tarde do mes de agosto,
o disco solar vai baixando a nanómetros:
percibo a cor, xa non laranxaprofundo
senón orange: penso nas palabras
que me emocionan máis cás persoas.
Non me vou mover da cadeira,
arrimei os xeonllos á cara abaixada
e daquela, olla! non me asemello nada
á burbulla antes de estalar.
Teño forma humana, pero querería mudala,
enroscaríame coma unha serpe, en min mesmo,
apertaríame, o círculo é a única postura
na que me entendo sen dicir palabra.
Estou farto de irme sen me mover:
e ademais non ten nada de excitante a fusión
da miña figura coas raiolas no fondo do cinseiro este.
O vertedoiro de Europa
I live on the Balcans, dígolles aos turistas da Unión Europea,
I write poetry, explícolles o que fago;
asenten coa cabeza os xubilados
da fábrica da Volkswagen de Wolfsburg:
sen dúbida: a poesía dos Balcáns é un destino exótico
para os turistas da Europa occidental.
O vento axita os bordos da saia dunha alemá bronceada
señoras entradas en anos con colares étnicos,
sinto as voces duras a pronunciaren nomes de países
linguas que xa non se me permite entender:
Montenegro, Croatia, Bosnia and Herzegovina, Serbia.
É notoria a restauración da monarquía:
no agromar das lilas das antigas vilas serbias
o feudalismo chega, sen perdón, esta primavera.
Consólame pensar que o mercado vai ben,
vai ben a venda de discos piratas, de produtos cosméticos…
No centro desta pequena cidade do sur do país
quérenme convencer de que o leste vai ao outro lado da fronteira,
pero todo é un rebumbio de sílabas, chinés, xitano
e serbio.
O sol na lava de occidente pónseme de repente nos beizos,
mórdoo porque me proe, apaño a mercadoría,
marcho da praza sen me xirar… Tras de min
flashes, murmurios, a algarada de extranxeiros e paisanos.
Pero non che hai máis solución que o amor polos Balcáns,
o vertedoiro oficial de Europa.
☞ De De onde veñen os castores (Odakle dolaze dabrovi, Kulturni Centar Novog Sada, 2013)
O rumor dos bidueiros
A D. Dragojevic
A noite é branca e digo nunca máis o farei.
Un mosquito rómpeme o tímpano coma unha pantasma:
é agosto e non teño onde ir, como non sexan estes grafemas
na maleza da costa de Dalmacia. Aquí entreteño
coas moscas diminutas e as flores murchas. E todo bule
de novo co zunido.
E durante o inverno non souben ser máis que
un vagón de carga en vías mortas
da rexión dos Urais. Sentía o tatexo dos baches
das miñas propias rodas, os freos pneumáticos
gastados, e o roncar resacoso dos mendigos rusos,
ferroviarios fixos.
Fun tamén o aire que atravesou a masa perdida
do interior, pero o estigma de ninguén. Canda min
fragas inmensas, sentín bidueiros, esveltos,
sen vodka, o seu rumor.
Podo tocalo todo dentro min, alá fóra, nada.
Os demos dalgún fondo meu con brutal franqueza
borboriñan: Segue estes refugallos, que te
han estreitar. O relevo do mantel a ganchillo déixame
os regos vermellos de Marte nos cóbados.
A noite é branca e maldita e digo nunca máis o farei.
Non vou falar de Auschwitz
Nada de fotos, aconsellláronme
antes de saír de viaxe, deixa que te envolva,
déixate levar.
Os chales de oración penden
das vitrinas, irreais,
sen moverse.
Achégate con respecto
escoito.
It was fun, dixo unha estudante
americana á saída, mentres o obxectivo
regresaba ao corpo da cámara.
A luz do flash florece no vidro:
detrás, toneladas de cabelo humano.
De volta a casa, ámame unha djevuska, guía
do complexo, mentres noto que lle cae
po da roupa e da pel, e enche o noso piso.
Escribe sobre iso, dime un coñecido, éche
un bo tema.
Nin unha partícula pestanexa
baixo as luces: fronte o cristal
as maletas amoreánse.
Hai desconto nos billetes de ida
e volta a Auschwitz.
O baleiro da montaña de zapatos
desaparecía cun só paso.
Aquelas solas xamais se gastaron.
Naquela pequena cidade, a única cousa
que podía facer era ler sobre o Holocausto.
Agora vivo en Cracovia, hai souvenirs
a esgalla. Non vou falar de Auschwitz. Cando
penso na miña terra, calo.
Petar Matović
Traducións ao galego dende o mallorquín de Estíbaliz Espinosa, 2015
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto 