…Estíbaliz Espinosa… palabra ciencia canto
✍ astronomía | literatura | ciencia | música
hacia turbulencia
ou tan só
turbulencia
Quizáis este ano suba por fin a escolla de textos, a única escolla que eu recoñeza como propia e que faga tabula rasa dos libros publicados. Algo que me pide o corpo dende hai tempo: anular libros publicados [5] e deixalos en dous: un de antes e outro de agora.
Algo que nos pide o corpo. Resetearnos. Volver a ser matriz.
Non ter publicado apenas. Esquecer os libros que xa non se abren con gusto para nós.
Atopo este vello texto que creo lembrar que sempre permaneceu inédito. É do 2001 ou 2002.
| música: canto|
Nimrod (Variacións Enigma, IX) Edward Elgar
podería dicirvos que vou namorada dela
dicírvolo
que é dela
que levanta a terra como por riba dun universo
e faise minúscula e come de min
come de min
con tal obediencia
come de min
que hei amarte para sempre, aínda que amar signifique a batalla e o gozo e altísima caída de ti
aínda que a vida sexa isto, isto que reteño como por entre as mans
isto
nada máis
e ti iso
iso nada máis
namentres ti me precipitas
me abres
namentres ti a barbarie ti a furia
ónde protexerme, pois que me vives dentro
ónde fuxir, pois que en toda min estás
i eu quero para sempre este eu son que se eterniza
namentres ti
adelgázaste como a crin dunha egua fértil
aseméllaste como a miña man sobre a miña man
soérgueste como a madeira e o vento
estrela
púlsar
a delgada liña que separa estoutra vida
de ti
e a min venme trabando nas esquinas e non levo patróns
venme pobrísima asindo pola man case como carencias de ti
eu, que se fago isto é porque non son arpa, nin cello, nin tempo son
nin electricidade
nin pedal
na miña fastosa pobreza
namentres ti me amas
podería dicir que vou namorada dela
que non outra cousa hai
namorada dela
arco
dela
dolce
dela
milagre
único milagre
das creacións que nos foi dado crer
segunda pel que me arrancas a tiras
que me escoces aquí que me alzas aquí
para abandonarme consumida, suando, sen recoñecerme
que vivo pendente de ti
alimento
caricia
signo
meu amor analfabeto
meu grave amor
e déixasme sen deixarme
porque sábe-la arte de seres simultánea
i eu
eu
tan só teño esta vida para terte
amada
armada
miña señor
consólame do teu consolo
despóxame de canto son
eu son
ti son
pero é que ademais
canto te amei
canto
canto te amo
canto
canto canto
canto
canto
O pasado mes de xaneiro escribín as notas ao programa da Orquestra Sinfónica de Galicia, unha escolma dalgunhas das visións occidentais do Oriente mítico máis unha excursión ao harén imaxinado polo compositor turco Fazil Say. A violinista, Patricia Kopatchinskaja, de vermello e descalza, deixounos peiteados na butaca.
O resto de pezas “arabescas” do programa eran obra dun danés, un inglés e un francés, respectivamente, cada un coa súa comprensión musical de Oriente, mais cun colorido especiado común a todos eles. A cousa daba para empezar un chiste: un inglés, un francés e un danés… todos facendo música pseudoárabe. E un turco. Pero o turco aínda pode botar man do Imperio Otomán…
Podes ler todas as notas que fun escribindo para a Orquesta Sifónica de Galicia se fas clic aquí.
E este foi o menú ao curry:
1.- Concerto para violín e orquestra, As 1001 noites do harén – Fazil Say
2.- Aladdin– Carl Nielsen
3.- Nun mercado Persa– Albert Ketèlbey
4.- Danza Bacanal, de Sansón e Dalila- Camille Saint-Saëns
Para os curiosos que queiran botar un ollo, velaquí os textos das notas que fixen e algunhas das músicas implicadas:
1001 NOITES NO HARÉN (1001 NACHT IM HAREM), 2008- Fazil Say (1970)
Vibrante e arriscado como a súa música é o temperamento de Fazil Say, o alcumado “Amadeus de Anatolia”, pianista e compositor de recoñecido prestixio nado en Ankara (Turquía) hai pouco máis de 40 anos e formado na súa cidade natal, en Düsseldorf e Berlín. Como artista forxou unha aliaxe poderosa entre Oriente e Occidente, entre clasicismo e jazz, entre folklore e clasicismo, sen limitarse a compór consignas consabidas. De feito, ese foi un dos seus obxectivos como Embaixador Cultural da Unión Europea en 2008: tender pontes Oriente – Occidente. Estreitar Bósforos. Para iso non dubidou en criticar a política cultural turca vixente na actualidade, demasiado pechada en si mesma.
A súa traxectoria profesional é titánica. Non só tocou nas mellores salas do mundo (Concertgebow de Amsterdam, Musikverein de Viena ou o Suntory Hall de Tokio), tamén é invitado frecuente da crème das orquestras, compón desde oratorios a música de cine, desde sinfonías a pezas para piano, publicou libros persoais (Yalnislik kederi, Queixume de soidade-notas dun músico) ou formou dúo coa virtuosa violinista Patricia Kopatchinskaja en 2006.
Desa simbiose nace este Concerto para Violín, as 1001 Noites no Harén, case media hora de intensidade xenial, Oriente puro e impuro, entregado á pulsión…e nós interpelados por un violín en estado de gracia, formando parte do seu harén.
Narrar é sobrevivir
Sherezades hai moitas. Mil e unha, que é un xeito de dicir “unha chea delas”. Doncelas lánguidas como as que pintaron Kay Nielsen ou Edmund Dulac, ou rostros de porcelana fera como o da Sherezade da fabricante de bonecas, Marina Bychkova. Unha das máis temperamentais deseñouna Fazil Say cun instrumento discursivo e contundente, o instrumento elocuente da orquestra, o seu portavoz: o violín. Así transformada, a voz de Sherezade entra de esguello no 1º movemento (Allegro) sobre o kudüm, clásica percusión turca.
Nesta primeira estancia trasladámonos ao interior dun harén otomán: a voz narradora preséntanos a varias mulleres, varias posibles Sherezades, cada unha coa súa personalidade, se ben todas semellan marcadas por un carácter prominente. A atmosfera envólvenos tan sedutora como desacougante grazas ao fraseo humano do violín de Kopatchinskaja e a unha percusión enigmática, como en penumbra (Aykut Köselerli). Mulleres en debuxos eróticos, ao estilo dos de Edouard Henri-Avril, mulleres-obxecto que elixen perder a liberdade a cambio dunha vida de luxo. Pero mulleres astutas, mulleres burlonas e, quizais no fondo, mulleres furiosas. Como Joumana Haddad, a autora do libro Eu matei a Sherezade, furiosa e farta dos estereotipos sobre a muller no mundo islámico.
Estas escravas de harén quedan lonxe das representacións do romanticismo orientalista e de vodevil, coas súas Mata-Haris finxidas e un pastiche de odaliscas en technicolor. Velaquí o prototipo doutra muller, máis cruel e máis sagaz, da que se di: “Sherezade decatouse de que amencía e interrompeu o fermoso relato”. Para sobrevivir. Oirán un verso de violín que semella non querer dar acabado nunca, xusto antes da cadenza final. Un verso infinito aberto e pechado por cortinas de choiva (carillón). O virtuosismo de Kopatchinskaja culmina a vertixe do primeiro movemento scherzando, facendo brincadeiras coa percusión. “Aquí, a calquera que non narre ben a súa historia poden cortarlle a cabeza”, semella dicirlle. “Rematas ti ou remato eu?”
Tragamos saliva e xa se nos vén enriba o 2º movemento (Allegro Assai) no que a percusión e os contoneos diabólicos do violín paralízannos cunha especie de danza do ventre de madeira. Mentres a solista espreguiza, ronronea, rabúñanos cunha patiña, varios bailes diferentes sucédense sobre un transo de darboukas e pandereitas. É unha rave, unha festa que dura toda a noite, e aquí o violín veu bailar, xemer, caer a rolos polo chan, crebar os compases e a facer o camelo coa barriga. Oitavas como de borracheira, insinuacións como dagas sobre corda. Tolemia con pulso matemático. Hormonal.
Unha nova cadenza engárzanos á mañá seguinte, resacosa co seu punto de saudade, como debe ser.
O propio Fazil Say cóntanos que o 3º movemento consiste en variacións dunha célebre cantiga turca “Katibim”, sobre a viaxe de dúas mulleres a Üsküdar. Comeza coa melodía en pizzicato para deseguido abrumarnos cunha orquestración intensamente emotiva, como todo o tradicional revisado con sabedoría e distancia. Regresa o küdum para abrirlle as portas á maxestade do 4º movemento: un final tranquilo, que respira amplitude e acougo, como habería ser o abrente do día 1002.
Estíbaliz Espinosa
Ela é Kopatchinskaja. Escoitade o movemento 1 e o 3 deste concerto aquí:
http://www.youtube.com/watch?v=tnAIbp6rhK0
http://www.youtube.com/watch?v=e5b4b9gC0r4
ALADDIN, op. 34, 1919- Carl Nielsen (1865-1931)
Se cadra hai un xenio na botella (de Nørdic Mist)
Por que nas altas brétemas do porto de Copenhague un xa maduro compositor habería de interesarse polas andainas dun mozo ladrón das remotas terras de Catai e inmortalizado nun conto persa? Por encarga? Ben, en parte si: a suite Aladdin é música incidental para a obra teatral homónima de Adam Oehlenschläger e un encargo do Royal Theatre da capital danesa en 1917. E con todo, Carl Nielsen tece para esta obra aparentemente menor páxinas inspiradas, coma se a historia do espilido personaxe lle conmovese en especial. E mantivo con ela, coa peza, unha relación peculiar.Seguir lendo “no concerto da violinista descalza”
Un doce dousmildoce arranca, cunha rede cargada de todo o que vai pechando, desmantelando e privatizando no mundo real.
Todos a velas vir. Como unha araña nunha rede. Como unha rede cargada de orballo.
Hai algúns anos, Pablo debuxaba a tinta negra e carmesí esta especie de collages diseccionados. Ten moitos, algúns cheos de lóxicas deliciosas, é dicir, dadaístas. Coido que neles hai algo do xermolo do que logo foron os Hiperhíbridos [Eds. El Gaviero, 2011] e o proxecto Disecciones, aínda no forno.
Xa que este mes que acaba agasallou de moi diversos xeitos a ese pintor/escritor/enxarmante un pouco inexplicablemente esquecido que foi o señor Urbano, sosteño que este Homenaje a Urbano Lugrís ben merece vivir esa segunda vida na rede que todos procuramos.
Máis de Pablo penetrando neste aquí.
Falei moito del. Aquí uns detalles do fresco de Urbano Lugrís no local pechado da rúa Olmos 25, A Coruña:
Mañá mércores 21 de decembro, día en si solsticio e en re maior, o pintor e debuxante Pablo Gallo armado cos seus Hiperhíbridos [El Gaviero, 2011] baixo o brazo, chega expresamente de Bilbo á libraría Formatos [Avda. Fernández Latorre, 5-9, A Coru] para executar a presentación do libro.
Hiperhíbridos son cabezas cercenadas da súa literatura orixinal e integradas sobre corpos apocalípticos da cultura pop, punk, popfunk, skunkfunk, poppins e poppouts ao espeto, glosado todo con coulis de textos do enigma oriental Basho Bin-Ho. Retratos de escritores, vivos e, sobre todo, mortos. Páxinas microperforadas, arrincables e coloreables, con arrecendo a almanaque de ilustres vidas literarias. Qué carallo, un menú-degustación excelente para as sobremesas e os insomnios das festas que nos quedan por diante, cheas de luz y de color.
Escoltando ao executor, andaremos o outro crac debuxante Alberto Guitián [razón acolá] e mais eu. E Goldman Sachs, que polo visto o preside todo dende un discreto anonimato moi estilo Mordor.
Haberá transaccións.
Haberá transfusións.
Haberá transfiguracións.
Haberá travelos.
Rodarán cabezas. Prégase que asistan coa súa xa directamente baixo o brazo.
…Largamente consulta a las arenas.
Ulyses Fingal, Balada del Puerto de Os.
Hoxe todo o día, Vigo e A Coruña, A Coruña e Vigo, esas siamesas do circo que pelexan coma jatas siamesas, van electrocutar xuntas e morrer pegadas nun vendaval de homenaxe urbano e gris ao noso particular capitán Nemo, bebedor como o capitán Haddock e fino no trazo coma Maruja Mallo: Ulyses Fingal, o trasunto literario de Urbano Lugrís.
Premendo aquí verán máis información polo miúdo e polo miudiño.
Consultadas as areas de Orzán e Cíes, hoxe 17 de decembro elixiuse como data de homenaxe ao pintor coruñés Urbano Lugrís por parte dos colectivos A Nave das Ideas e In Nave Civitas, de Vigo e Coruña respectivamente. Nun principio, eu colaboraba co relato Hic habitat Felicitas dentro do libro colectivo que pendurará -e descargable será- A Nave das Ideas, con achegas a partir de obras do pintor, mais logo fun enredada no tsunami que levantaron os de In Nave Civitas [Xurxo Souto, Pablo Outón, Pulpiño Viascón, Asociación O Mural…] aquí na cidade da Torre. Así que pasarei o luscofusco tuneando paraugas, camaroteando en rúa Mantelería, borrazaseando no Borra -música en cru, disque- e orzaneando botellas dende a coiraza -alitérame en zeta- do Riazor-Orzán. In Nave Zivitas.
A cidade-barco.
Circe. Circe Fingal.
Logo de moito darlle voltas, quixen que o Lugrís a partir do que poñerme enferma a escribir fose non un lenzo senón un mural. Un deses dos locais nos que, acompañado de Taramancos, bebía e vivía e bevía. Un que a día de hoxe ningún coruñento pode ver, a menos que engane á inmobiliaria e finxa ser un posible alugueiro para o local da rúa Olmos, 25 -antes La Bottega e antes Fornos-. Muradáns somos. Non atopei imaxe de boa calidade dese mural, sen catalogar como tantos outros de Lugrís, malia que, como moitos coruñentos e turistas, hai uns anos sacáralle algunhas fotos aproveitando xantares alí con amigas ou familia. Velaquí algúns fragmentos desa obra:
No primeiro é evidente o mal estado da pintura nalgunhas partes do teito. As fotos son do outono do 2009.
Os actos en Coruña comezan ás 20:00 hora solar dende o Palco da Música e serán noctámbulos, tabernáculos e funambulescos. Disque van pasar moitas cousas.
Prégase que asistan xa mollados de casa.
Porque el Puerto de Os no está en las cartas
náuticas. Ninguna aguja da su rumbo.
Ningún sextante cazará en los astros
su longitud y latitud sombrías…U. L. , Balada del Puerto de Os
ESTÍBALIZ ESPINOSA, por MANUEL VIDAL VILLAVERDE
Benquerida Estíbaliz:
Velaquí tes as preguntas para a entrevista que sairá este vindeiro domingo no Atlántico Diario.
Decembro 2011
1.- O amor, como definición posíbel, ten máis física e química que amerada
‘razón’ de fe, Estíbaliz?
Como vou saber eu cousa semellante? Sor Juana Inés de la Cruz sabía máis de amor ca min.
2.- Éche moi difícil definir un acto poético no tránsito cara un novo solsticio
de inverno?
O difícil vai ser non tanto definilo senón visibilizalo no tránsito cara a unha nova estulticia pseudodemocrática [Elecciones Generales, 2011]. Pero aí ampea a expresión humana. Contra as cordas.
3.- A felicidade non pasa de ser un soño tantas veces inalcanzábel…?
Riscos literarios. Son de agradecer.
4.- Fálame dese zoomm, deses textos biónicos, dese tempo que nos
achega e nos alonxa…
Obsesionamos con mirarnos a nós mesmos dende moi preto, dende moi fondo cósmico, dende moi clonados, dende moi criaturas mecánicas, dende moi voyeurs, dende moi libros. Xa se nos pasará. Nada máis é un sarampelo polo mociña e parva que vai aínda a humanidade.
5.- O teu próximo poemario?
Xa vive a súa vida. papel a punto de é unha tradución a castelán do libro homónimo e inédito en galego. Un conxunto de textos vertebrado e estruturado pola ciencia dos materiais que nos rodean, compoñen e descompoñen, dende a materia escura ata a tinta e o papel. E os fluídos, que non falten os fluídos. Fluídos rosas, claroé.
Dende outra perspectiva, trátase dun obxecto de luxo: unha edición única -colección Salamandria de Edicións El Gaviero-, estreitamente vencellada a unha lectura intelixente do libro. O luxo non radica só no mimo do deseño e dos materiais senón tamén en que unha editora –Ana Santos- LEA o que publica con esa sagacidade.
No seu mecanismo interno non é máis ca outra turbulencia de pensamentos na procura dun abismo vivo. Abismo con sarcasmo. Tan cándido no fondo como todos os libros de poemas na Era Twitter.
Euquései. Os libros xa falan por eles mesmos e non se me dá ben a promoción propia, de aí que haxa quen opina que a miña actitude ten algo defectuoso. Se cadra o ten. Haberá quen o sosteña sen lerme en absoluto.
Tampouco os culpo. Escribimos demasiado.
Máis entrevistas se clicas con intriga aquí.
bicing baixo a poalla
Hai uns días papel a punto de paseou por Barcelona da man da súa man de confianza, a súa man mecanógrafa, a súa man a contramán que non é outra que a miña. Voei e aterrei no Ateneu de Barcelona convidada pola ACEC [Associació Col.legial de Escriptors de Catalunya] para un recital no peche das Xornadas poéticas verbo das tradicións métricas na modernidade, tras un relatorio de Carles Miralles vertebrado en torno á capacidade de mutación dos hexámetros. A métrica: antiga, cantiga e clásica como unha esdrúxula. Se nos poñemos estupendos, a métrica é un xeito de cantar coas xemas dos dedos da man. Dunha man de confianza. Dunha man a contramán.
Alí, entre Miralles e Jaume Pons, lin textos inéditos e outros de papel…
Levo unhas semanas transmutada en letra Baskerville -e Cracked- sobre Coral book ivory de 90 gramos. É unha sensación especial, case de invulnerabilidade, a de sentirse Baskerville -e Cracked- tachonada sobre Coral book ivory de 90 gramos. Levo semanas sen quitarme os ollos de enriba, narcisista e narcotizada -que polo visto son a mesma cousa na raíz- como se a Coral book ivory de 90 gramos fose o rexistro de pel completo de, quéseieu, Ava Gardner, Lauren Bacall, tan corais elas, tan ivory elas, e sobre todo – sobre todo- tan sumamente book.
E tipo Baskerville. Non podo deixar de pensarme tipo can, can fantasmagórico, e tamén Guillermo de.
E envolta en cartolina Creator Natural. Por se chove. Que chove.
Se queren máis datos técnicos asomen ao hiperespacio ata aquí. Eu perdo gracia e fol nas autopromocións.
Saúde por se a saudade.
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto