Mañá presentamos Curiosidade no Planetario!
Acompañaranos a Libraría Lume con exemplares…
E xa sabedes que no Planetario a noite sempre acompaña… Acompáñasnos?
piano e poesía do premio Afundación- Pen Galicia. As neuronas irmás
Recital de poemas e música de «…as neuronas irmás…», XV premio de poesía Afundación-Pen Galicia, acompañada ao piano por Isabel G. Alonso, que interpreta a Satie, Einaudi, Debussy, David Bowie, Antony and the Johnsons e Bach.
Entrega de premios celebrada o 9 de maio de 2018 na Sede de Afundación da Coruña.
Que cousa abraiante é un libro, Carl Sagan
Sigo coa teima de traducir [que teima tes, neniña] e coa teima dos vasos comunicantes entre ciencia e literatura. E sigo, claro, traducindo a Sagan.
Feliz Día do Libro. Este fragmento pertence á serie [e ao libro] Cosmos.
«Que cousa abraiante é un libro. Un obxecto plano feito a partir dunha árbore con partes flexibles nas que se imprimen un monte de estraños garabatos negros. Pero unha simple ollada a el e xa estás dentro da mente doutra persoa, se cadra alguén morto hai miles de anos. A través dos milenios, un/ha autor/a está a falarche na cabeza, claro e en silencio, directamente a ti. Escribir é quizais a máis grande das invencións humanas ao xuntar xentes que xamais se coñeceron, cidadás de épocas distantes. Os libros rachan cos grillóns do tempo. Un libro é a proba de que os humanos somos quen de facer maxia.»
Carl Sagan
Tradución de Estíbaliz…Espinosa
“What an astonishing thing a book is. It’s a flat object made from a tree with flexible parts on which are imprinted lots of funny dark squiggles. But one glance at it and you’re inside the mind of another person, maybe somebody dead for thousands of years. Across the millennia, an author is speaking clearly and silently inside your head, directly to you. Writing is perhaps the greatest of human inventions, binding together people who never knew each other, citizens of distant epochs. Books break the shackles of time. A book is proof that humans are capable of working magic.”
Unha poeta na corte da astronomía: Naukas Coruña 2017
Este foi o espectacular programa da edición de Naukas na Coruña en febreiro de 2017, celebrado no Teatro Rosalía de Castro baixo o título «La vida, el universo y todo lo demás» que, como dicía Troy McLure, lembraredes xa de…
Todas as unidades baseadas no carbono que figuran aí dedícanse en maior ou menor medida á investigación en ciencia ou astronomía… todas menos unha. Eu.
Unha escritora afeccionada á astronomía e coido que a única dos convidados con 42 anos. 42 que é, por certo, a resposta ao sentido da vida, o universo e todo o demais.
Un privilexio formar parte dese elenco e tocar un pouquiño as estrelas, a súa escuridade, a súa vida… e tout le reste [sa littérature]. Coñecede un pouco de que se falou:
Moi acertadamente, o programa abriu co Big Bang explicado por Mariano Santander e pechou cunha cantidade inxente de idades escurísimas e a cada cal máis apocalíptica que virán despois de nós, contadas, en macrocósmica simetría, polo seu fillo Miguel Santander.
No medio destes dous fitos eónicos, floreceu a vida na Terra e fóra dela da man do sempre brillante Carlos Briones; montamos a lombos de exoplanetas estraños recén saídos do forno dos nosos telescopios e demais detectores berrando Eureka! con Daniel Marín; cantamos as ondiñas gravitatorias que veñen e van a ritmo de astrocopla, coñecemos ese lirilampo de luz visible en medio de radiacións perigosísimas entre Rocío Zelmanovitch Jurado e Lola astrónomo indignado Flores; vimos cómo nos contan a astronomía [en titulares, noticias…] e cómo inflúe na nosa percepción da ciencia levados pola retranca de Marcos Pérez Maldonado; coñecimos aos protagonistas cuánticos, diminutos, con sabor, encantados, da man de Elena González Ferreiro; vimos a relación íntima da cultura co patrón evolutivo [a súa influencia nos xenes, adaptándose segundo as prácticas sociais e culturais] da man e a sabedoría de Juan Ignacio Pérez
…todo artellado polo aerotrastornado confeso, microsiervo clásico e friki de argallar, fedellar e programar, Javier Pedreira, @wicho. Presentado pola lingua sen pelos de Víctor Grande. E contado polo ollo clínico terrestre, ás veces sospeitosamente extraterrestre, de Xurxo Mariño @xurxomar e a súa máquina de fotografar.
Volvamos en zoom á muller guapísima: vestía de verde, sorría mentre me contaba o nerviosa que estaba -tocáballe na seguinte charla-; a min soábame moito. Tanto que estaba segura de coñecela. E saudeina con toda confianza. Ata que lle escoitei o acento andaluz. Pero, de que raio coñezo eu a esta moza?
Caín na conta. Ela era a Henrietta Swan Leavitt, do diario secreto que viamos en Youtube Y. e mais eu…
Un pracer coñecelos a todos, aprender das súas charlas, o seu humor e o seu bo facer para que a divulgación da ciencia se convirta nun vector de enerxía no sector científico, o achegue ao público, sitúe á ciencia como unha prioridade cultural e política e repare o noso resentido tecido de investimentos e políticas de apoio a un sector que tamén, SI, SEN DÚBIDA, é cultura.
Presentacións Curiosidade
Presentación Curiosidade en Vigo
Notas á OSG: Chaikovski e Prokofiev
Notas de programa que escribín para o concerto da Orquestra Sinfónica de Galicia celebrado os días 9 e 10 de marzo no Palacio da Ópera da Coruña baixo a batuta de Andrew Litton.
Aquí podes ler a reseña deste concerto escrita por Julio Andrade Malde para La Opinión
E aquí podes disfrutar de todas as Notas ao Programa que levo escritas para a OSG dende 2010.
***
INFANCIA, ADOLESCENCIA E CELESTA
Quen se dedica á creación pode desenvolver dúas patoloxías: unha ironía mordaz ou unha neurose depresiva. Ás veces ambas. Como, se non, encaixar que hoxe te lapiden, mañá te ignoren e pasado che agasallen como á deusa hindú da sabedoría? Iso sen contar que obras que supuxeron grande esforzo e paixón poden pasar inadvertidas e en troques, un encargo pouco atraente, alimenticio sen máis, convértese nun sinal de identidade para sempre. E máis aló.
Esta noite deixámonos atrapar por pezas emblemáticas da infancia e o paso iniciático á adolescencia. Edulcoradas ou con sobrepeso romántico? Veremos. Creáronse en circunstancias adversas, de baixo índice glucémico, as dúas por encargo e con problemas, pero os seus creadores imprimiron un selo tan persoal que ambas son puro chaikovsky e puro prokofiev, respectivamente: soberbias, conmovedoras, tenras e audaces. Se cadra eles preferirían ser máis recordados por outras partituras [e sono tamén], pero o tempo gárdase a súa retranca.
Dous ballets da era dourada desta arte e con multitude de versións, suites, bandasonorizacións e escolmas. Gózaos.
PIOTR ILICH CHAIKOVSKI [1840-1893]
O Crebanoces, acto II [1891-1892]
Escena: O Pazo Enmeigado do País dos Doces
Escena: Benvida a Clara e o príncipe Crebanoces
XII. Divertissement:
a. Chocolate (Danza Española)
b. Café (Danza Árabe)
c. Té (Danza Chinesa)
d. Trepak (Danza Rusa)
e. Danza dos mirlitóns
f. Mamá Xenxibre e os Polichinelas
XIII. Vals das Flores
XIV. Pas de deux:
A Fada de Azucre e O seu Cabaleiro, o Príncipe Coqueluche
Variación I: Tarantelle
Variación II: Danza da Fada de Azucre
Coda
XV. Derradeiro vals e Apoteose
Hoxe, ao oírmos falar do «Crebanoces» é moi probable que as nosas sinapses cerebrais atopen antes no seu percorrido a Chaikovski que a ETA Hoffmann. Que é, por certo, autor do conto. Orabén, faríalle chiste a Chaikovski ser identificado en escolas de ballet de medio mundo con ese dilixente xoguete de madeira que parte noces a sorrisos?
Afectado polas críticas, sen a amizade-mecenado de Nadezhda von Meck e cun encargo pouco tentador, en 1891 Chaikovski diríxese á inauguración do Carnegie Hall, en Nova York, pero fai escala en París. Vai coñecer a Víctor Mustel, inventor dun instrumento non diría que steampunk, pero case: ese metalófono disfrazado de piano, con algo de latencia nas teclas e unha sonoridade non sei se celestial ou alieníxena. A celesta.
Por que? Chaikovski quere unha -e en segredo, non sexa que lle pise a idea o espelido de Rimsky-Kórsakov – para incluíla no seu encargo pouco gorentoso. Outro ballet. Comandado polo Teatro Imperial Marinski, reunirao de novo con Marius Petipa, tralo éxito da Bela Dormente [1890]. O seu tema? Un conto do famoso Hoffmann: «O Crebanoces e o Rei dos Ratos».
Entre A. Dumas [pai] e Petipa simplifican o relato -entre nós, algo tostón- en dous actos: un na casa dos nenos protagonistas, onde o crebanoces enmeigado -agasallo de Nadal dun padriño reloxeiro- cobra vida e loita contra roedores; e outro no Pazo Enmeigado do País dos Doces, ese que hoxe estaría bastante restrinxido por iso da diabetes infantil. É curiosamente o acto II, longo malia sen narrativa, o que se leva os mellores números, alí onde Chaikovski relaxouse, tomouse un café arábigo ou un té chinés, e puxo en funcionamento a maquinaria steampunk e…que adxectivo poñer?…escintilante da súa celesta.
Escintilante?
50 anos logo da súa estrea, a Disney utilizou fragmentos deste ballet na película de animación Fantasía [1940]: e o que en orixe era a Fada de Azucre [Feé Dragée en francés, unha fada de confite tipo lacasito, de azucre crocante] converteuse nun enxame de máxicas fadas do bosque que orballa os campos antes do amencer. Inesquecible a tea de araña inzándose de gotiñas ao son desa celesta…si, escintilante, diamantina. Porque, non sei ti, pero eu son incapaz de imaxinar unha Fada de Azucre duro. Ese instrumento convértea en froita cristalizada, nun surtidor de glasé e deixámolo aí, porque a estas notas sóbelles a glicosa e ninguén incluíu fadas de estevia ou maltitol.
O acto II comeza cunhas escenas descritivas do Pazo Enmeigado de Azucre [en Confitüremburg, na transliteración rusa] e unha apracible benvida, arpas e violines a recibiren a Clara e ao príncipe Crebanoces -que venceu aos ratos no acto I; sospeito que nin a Petipa nin a Chaikovski nin ao coreógrafo Lev Ivanov lles interesaban para nada eses ratos- . A música é de ensoño, unha orquestración leda na que todos teñen algo que contar, desde contrabaixos até clarinete, pasando por óboes, ou unha pasaxe etérea de arpas e celesta. Petipa era dos que tiña todo milimetrado, indicaba cantos compases precisaba para segundo que momentos. Chaikovski, máis que compoñer, encaixaba as pezas a medida da engrenaxe.
Oirás unha sección moi coñecida: Divertissement, macedonia de postais coloristas, encabezadas por unha Danza española con castañuelas [do máis exótico daquela]; a sinuosa e velada Danza Árabe, nunca uns axóuxeres tinitinaron tanta saudade, un clarinete, un óboe e un corno inglés nunha das páxinas máis belas que, pese a inspirarse en cafeína, o seu efecto é máis ben opiáceo. Baséase, de feito, nun canto de berce de Xeorxia.
Sácannos desta narcose dous breves enerxizantes: o té chinés e un trepak ruso capaz de deshibernar a un oso siberiano.
O mirlitón é un kazoo, frauta dun só buraco, aquí representada polas frautas e nalgunhas versións escénicas por pastoras de mazapán, aínda que pode referirse a unha tortiña da época, chamada mirliton. Sábese que Chaikovski pedía frautas de xoguete para o candor desta estampa. Seguen Mamá Xenxibre [en referencia a esas latas de caramelos que aquí poderían ser, segundo o século, de violetas ou pez ou chimos] e os seus vistosos polichinelas con pandeiretas, crebando o compás.
A seguinte escena é o famoso Vals das Flores -flores douradas, seguramente tamén de azucre-, introducido por arpas e cunha das melodías máis pinchadas da obra [ese parladoiro cordas-madeiras] ensombrecido durante varios compases conmovedores en tonalidade menor.
E segue un Pas de deux, é dicir, un baile en parella: a Fada de Azucre e un príncipe chamado Coquelin na versión francesa [é dicir, tos ferina, unha doenza recorrente nas crianzas do s. XIX]: escena marcada pola arpa e unha melodía das que se imprime para sempre nalgún circuíto neuronal. Lánguida, recorda ao Lago dos Cisnes.
Tras unha tarantella, oes o escintilar? Si, unha caixa de música alá lonxe, na túa nenez, uns vagalumes: a celesta que o compositor fixo traer en segredo, a perla gardada até o final. El usouna tamén na balada sinfónica O voivoda (1891). Logo degustámola polvoriñada en Ravel, Debussy, Mahler, Bartók… ata Hedwig, a curuxa do Harry Potter.
Unha rápida coda e unha apoteose bailable na que Clara esperta no salón da casa rompen o feitizo. Xa podes erguerte e volver aos poucos á idade do teu DNI. Sen présas.
«Coido que sufro unha crise», escribiu Chaikovski delongando esta composición pouco gorentosa, apoucado por críticas, a depresión pola morte da súa irmá Alexandra… até por verse maior, como revela nas súas cartas: «O vello está en evidente declive […] Este ballet é infinitamente peor que A bela dormente». Coa estrea tamén deulle a neura: «Todo foi ben en escena, pero creo que o público se aburría». Curioso que hoxe encarne o ballet que coñece até quen non sabe nada de ballet.
Non sabemos se botando man de teobromina ou caramelos, pero dalgún xeito apañouse para, entre viaxes e neuroses, deixarnos sobre a neve dunha partitura a pegada sonora do paraíso infantil. Como escribiu o poeta W. H. Auden, «o Crebanoces transcorre nun Edén perpetuo».
SERGUÉI PROKÓFIEV [1891-1953]
Romeo e Xulieta (suite de Andrew Litton) [1935]
Imaxína que levas anos fóra do teu país. Que recibes del un encargo de creación importante, un ballet. Volverás á túa terra como unha estrela. Pero xusto entón, é 1935, o ambiente político patrio comeza a enrarecer. E é a túa ilusión a que se estrela. O asunto complícase: ao teatro Kirov, o do encargo, este xa non lle interesa. Buscas unha segunda opción. O Bolshoi. Nada, argúen que non é bailable. Deportan ao seu director.
Pasa o tempo. Respectas á túa obra, queres salvala, e desmontas o ballet de 52 movementos [52!] en pezas de Lego que artellar logo ao teu xeito. Vanse enteirar! Armas unha suite, dúas, ata tres. Breves, portátiles. Nas suites cada movemento forma un microcosmos orquestral, rítmico, tímbrico [a túa inventiva melódica non coñece o medo, naciches con ese don]. E lévaas de viaxe: estréaas en Moscova… A túa historia é a do «Romeo e Xulieta» de Prokofiev.
Na première do ballet, en 1938 en Brno [República Checa], boa parte das súas escenas musicais xa eran coñecidas.
Como coñecido é o libreto. Imposible chegar a el sen spoilers. A historia dos amantes de Verona experimentou tantas mutacións coma o virus da gripe: de contos italianos [Mateo Bandello] a poemas ingleses [Arthur Brooke], de Tristán e Isolda até a Julia descoñecida e protofeminista de Lope de Vega, en «Castelvines y Monteses». Por non falar de West Side Story ou de versións zombie, steampunk, Karina e agoiro unha: neandertal vs. sapiens [de nada pola idea]. O drama de William Shakespeare perdurou, pero ben o vale: emite non só amor recén feito, tamén a súa luz e a súa tebra. E tatuounos metáforas para varios milenios de especie humana.
Neste concerto, o director neoiorquino Andrew Litton tráenos o seu propio Lego de Romeo e Xulieta: unha macedonia das tres suites cun total de 10 números, trenzando lirismo, tremendismo, provocación, mocidade, alegría, dor. E, faltaría máis: amor. Do que estaba escrito nas estrelas para ese par de estrelas opostas [star-crossed lovers], onde estas simbolizan o destino, como nesa lenda chinesa-xaponesa de dous astros [os nosos Veiga e Altair] separados para sempre pola Vía Láctea… salvo unha noite [Tanabata].
Nesta suite de Litton paseamos por:
Danza da mañá (suite 3, nº II)
Para bailar isto hai que ser adolescente italiano e ben almorzado: unha orquesta pletórica, a toda tuba e trombón, como un pasarrúas por calexas aínda non sanguentas, pero cos seus recantos, os seus vaivéns grotescos.
Montescos e Capuletos (suite 2, nº I)
De quedarnos co gran de pementa, non adoita haber dúbida de que sería este: temible, audaz, unha turba fumegante de violíns, timbais, trompetas que abren paso aos rivais [coñécese tamén como Danza dos Cabaleiros] e, en xeral, pouca broma. A esta marcha – con puntillos no ritmo que emocionarían a Darth Vader- interrómpea un lirismo cortesán pero desacougante [a celesta aquí coma frío espectro, e ese ganchillado de dous melodías que Prokofiev borda, como en Tenente Kijé] : é Xulieta bailando con Paris, o pretendente ao gusto da familia.
Regresa o tema da man do fagot, funesto. E isto era supostamente «imbailable»? O que tivo que aturar este home.
Pode que esta música anuncie un perfume de Chanel, sirva de banda sonora a Calígula [de Tinto Brass] ou a concertos de Muse, pero o seu aroma orixinal pervive intacto: tan arrogante nese salto Fa a La da súa melodía como unha cella alzada, como unha espada a sarxar o veludo. Bravísima!
A nena Xulieta (suite 2, nº II)
Xulieta aínda non ten 14 anos. Nesta marabillosa estampa oímos o bulebule da nena que é [spicatto de violíns], na súa trenza de hormonas, pero detense varios intres reflexivos [cello, madeiras] ante un espello onde despunta a muller que será. Ou podería ter sido.
Tableau: as rúas espertan (suite 1, nº II)
O alegretto que orixinalmente abría o ballet trasládanos ao empedrado dunha Verona arrincando nos seus quefaceres cotiáns, á vez que -é Prokofiev!- intúense bufonadas, desaires a través dunha sabia gradación modulada e un susto final.
Danza (suite 2, nº IV)
Un animado entretempo con pizzicato das corda e enxeñosa percusión.
Romeo e Xulieta [escena do balcón] (suite 1, nº 6)
Hai un balcón en Verona, o balcón de Xulieta, un reclamo turístico onde ata podes casar, se queres. Xulieta nunca existiu, nin o seu balcón -na Inglaterra isabelina de Shakespeare sería un ornamento exótico, el menciona unha fiestra-.
Adivíñase o pulso de Prokofiev para non caer no sentimentaloide cun material como Romeo e Xulieta. Lógrao veteando sabiamente disonancias, cromatismos impredicibles ou rebuldeiros. Baixo ese escenográfico balcón de Xulieta, Romeo soa ao axexo e rillote, pero aínda así moi quen de fiar metáforas [ollos, estrelas, fazulas, aurora] como:
«Falan os seus ollos, respondereilles? Son un ousado. Se non me fala a min! As estrelas máis brillantes, tendo que ausentarse por algo, pídenlle aos seus ollos resplandecer na súa ausencia até o seu regreso. Ou son os seus ollos os do firmamento e estrelas as do seu ollar? O fulgor das súas fazulas avergoñaría a eses astros, como a luz do día á dunha lámpada! Os seus ollos lanzarían raios tan diáfanos desde a bóveda celestial a través do éter, que cantarían os paxaros crendo que é a aurora! Mirade como apoia a cara na súa man! Oh! Quen fose luva nesa man, tocar así esa cara!»
A música é arrebatada e así e todo -e aló van 80 anos- xamais kitsch nin sensiblera. Cambia coma un día de marzo, sorprende, fai sorrir, ascender ata algún lugar no que todos namoramos por primeira vez. Mantén case intacta a súa capacidade de emocionar a través do tempo e do espazo. Alcánzanos con acordes: etimolóxicamente cordas unidas ou o que toca o cor, cordis, o corazón?
Máscaras (suite 1, nº V)
Esta escena é xusto anterior á que acaba de soar: Romeo, Benvolio e Mercutio cóanse e plántanse na festa dos Capuletos. Unha marcha de aire medieval, introducida por pandeireta e unha melodía co que denominaron notas equivocadas, wrong notes, típicas do compositor: acordes como versos libres, que non riman co que se espera oír, pero perfectamente incrustadas na reloxería harmónica, como lunares nunha pel tersa.
Romeo leva un antiface, que Shakespeare denotaba así en palabras de Tebaldo, sobriño de Lady Capuleto:
What dares the slave
Come hither, cover’d with an antic face
To fleer and scorn at our solemnity?
«Como se atreve semellante infame
a vir aquí, con ese antiface,
de mofa e befa ante a nosa cerimonia?»
O mesmo antiface que na versión para cine de Baz Luhrmann (1996), Leonardo di Caprio guinda ao lavabo xusto antes de fascinarse ante un acuario tropical: a escena onde coñece a unha Xulieta con ás.
A harmonía tórnase grotesca e amenazante. O tempo non perdoa. Que Romeo namore perdidamente cando a súa intención era «mofa e befa» é unha xenialidade argumental: inesperada, totalmente fóra de control. Unha nota equivocada no patrón emocional desa noite.
Minueto (suite 1, nº IV)
Un movemento cortesán que reflicte a chegada de convidados á festa, con arranques cómicos de tuba, liñas expresivas de clarinetes, trompas… A crítica considera que Prokofiev tiña unha habilidade especial para o que o teórico Mijaíl Bajtín chamou «o carnavalesco»: farsa, parodia, grandeza burlona. Voilà.
Romeo e Xulieta antes de partir (suite 2, nº V)
Unha frauta despreocupada chívanos a despedida dos amantes trala noite de vodas. Porque Romeo (16) casa con Xulieta (13), en efecto. O profesor John Sutherland recalca: «Nun tribunal actual, Romeo recibiría unha condena maior polo de Xulieta que polo de Tebaldo».
Os contrabaixos bríndannos sensacións así de contradictorias, ata que emerxe un tema melancólico ao que sucede outro máis livián. E asoma a traxedia. Irresistible. Logo sutil. O salpementado orquestral é sublime, non se sabe sei rir, se chorar, se engurrar o ceño, si renderse… Prokofiev, un mestre manipulador da contradición, o vaivén bipolar.
Morte de Tebaldo (suite 1, nº VII)
Este movemento deveu en clásico bis. Tralo fumareu de frenesí rival que acabou coa vida de Mercutio e logo de Tebaldo [Romeo cravoulle a espada, vingando ao seu amigo], 15 acordes de timbal e corda tacholan de silencios a súa marcha fúnebre. E déixannos ás portas da traxedia dos namorados.
Pero por esta noite, como sherezades que contaron unha boa historia, non morren. Andrew Litton esmelga para nós unha suite de romeos e xulietas eternamente vivos, como o estiveron na memoria ao longo de xeracións, e como escribiu o mestre ucraíno louro, alto e directo: «Os mortos non bailan», dicía Prokofiev. El apostara por un final feliz; as autoridades soviéticas non o atoparon apropiado e tuvo que deixalo todo en traxedia.
Censurar a liberdade de expresión. Un clásico que adoita revisitarse. Case tanto como esa casa inventada de Verona por San Valentín.
Estíbaliz Espinosa
escritora ti? non
E ti pregúntasme que significa ser escritora?
Está claro que ti, querida Eduarda, non o es.
Levas escribindo dende os 6 anos pero a ver se vas crer que iso
significa ser escritora.
Publicaches máis de media ducia
de libros.
Pero iso non significa ser escritora.
Nin ter participado en máis de 60 libros colectivos. Non.
O de ter visto pola xaneliña dun avión
Bos Aires, Londres, la Guaira ou Barcelona
só para ler poemas teus
non significa nada, Eduardiña.
Que leves unha web [mal]feita por ti dende hai unha ducia de anos
na que dás a ler textos propios
e a xente mira, descarga e igual é que os le…
qué vai ser escribir!!
Escribir é outra cousa, muller.
Traduciches a poetas? E que?
Escribiches sobre mulleres en ciencia, vale. E que?
Traducíronche a nonseicantas linguas e blablablá.
E a min que me contas?
A ver, que si, que gañar premios está moi ben
que ir a colexios, cárceres, bibliotecas,
librarías, planetarios, monumentos
a non rimar –que non sabes- sen emolumentos
a cantar, cantar, cantares
a prologar, presentar, glosar e explorar
os setes explorares
ten moito mérito, si!!
Pero xenio? Ningún.
Xa podes levar na fronte unha supernova
e no bico un flow
xa podes ver o cosmos na avelaíña Cosmia
e na cosmética do carmín
unha M42 que abre unha boca nebulosa:
a boca está muda, fala esa boca?
Será boca de moitas cousas, Eduarda,
pero non sae dela voz de escritora
nin poema tras poema, nin relato tras relato
nin probeta tras probeta, nin ano tras ano.
Por moito que rimes e que non rimes, por moito que mudes a perspectiva
poñas cabeza abaixo a páxina, a vaxina boca arriba
cambies de sexo o texto do mundo…
a ver, vas facer dano, muller, vai parando e o que che resta asume.
Vas caer, Eduardiña, vas caer.
De tanto querer dar coa palabra
a palabra deu antes contigo
e dar, deuche de todo.
Es o micho ese que sae en todas partes, o da mecánica cuántica, o de Schrödinger: existes e ao mesmo tempo non, na literatura. Non te preocupes, a Emily –que tamén tiña gatos da súa irmá Lavinia- Dickinson pasoulle algo parecido. Era como unha astronauta soa na base dun exoplaneta. En realidade pasoulle a moitos. De tanto observar galaxias nas noites tamén quedou un pouco ás escuras Ferrín [refírome a Antonia, a primeira astrónoma galega e oficialmente española, Antonia Ferrín Moreiras]. É normal, é lóxico, que significa normal, que significa lóxico, se queres escribe algo, un dos teus artigos, sobre iso…
Malia que por moito que o fagas
tampouco, neniña,
tampouco vas ser escritora.
Serás sempre –sempre- outra cousa.
Igual a outra cousa é mellor.
Alégrate e baila, Eduarda.
[De tanto querer dar coa palabra
a palabra deu antes contigo]
A túa amiga e irmá que te adora, Nicanora
Estíbaliz…Espinosa
un videopoema
Hai moitos anos eu gravava vídeopoemas co móbil. Vídeos infames coma este ou coma este. Tan tan arrepiantes que xustificaron unha expulsión inmediata da sinagoga cultural e un linchamento nas redes sociais daquela – linchamento do que por suposto eu tiven toda a culpa -por parte da xente que sabía máis-moito-mellor do tema, malia que por desgraza nunca saberemos quen eran exactamente: linchaban como anónimas.
Tempo despois producín este fantástico videopoema de Pablo Gallo a partir dun texto de Zoommm. Textos biónicos [Xerais, 2009].
E hai uns anos, con motivo dos recitais Tinta Roja na libraría La Central, fun convidada por Ana Cibeira, a artelladora do ciclo, xunta a gran poeta asturiana Sofía Castañón. Para aquel encontro a fotógrafa, realizadora e documentarista Sandra G. Rey e eu artellamos un vídeo [máis ela que eu] que acompañaría un dos poemas, «Lingua sobrenatural».
Acaba de saír publicado en papel curiosidade, onde aparece ese texto, aínda que igual moitxs xa coñeciades este poema que levo recitando regularmente dende 2012 e sempre é acollido con cariño. Hoxe penduramos publicamente aquel vídeo para un poema. Disfrutádeo, mu!!!
Made on Earth by humans
Esta é a imaxe REAL [non as míticas recreacións artísticas ás que estamos acostumad*s en astronomía] sen dúbida extraordinaria de SpaceX: o manequín Starman [si, polo mítico tema de Bowie] a bordo dun Tesla descapotable vermello na cápsula enviada polo vehículo de lanzamento espacial Falcon Heavy o pasado 6 de febreiro dende EEUU.
A cápsula con ese coche e o seu ocupante dummy ten previsto chegar á órbita de Marte -malia que polo visto a traxectoria desviouse e vai camiño do Cinto de Asteroides-.
Hoxe e o Día da Muller e a Nena na Ciencia. Gustaríame saber se esta imaxe icónica do progreso científico e tecnolóxico [a tecnoloxía do coche híbrido, a ciencia da exploración marciana, o negocio do turismo espacial] resúltavos masculina -ou esperablemente masculina-, ou non vos parece pertinente esta cuestión. Despois de todo, as mulleres conducimos, podemos conducir descapotables vermellos melena ao vento [solar; ou mellor non, porque nos fritimos de radiación], e podemos sentirnos incluídas no masculino neutro «man» de Starman…non?
Cabería esperar que cando Starman chegue a Marte ou -por ventura e milagre- a algún asteroide e quite o escafandro tivese sido todo o tempo Starwoman? Unha barbarella loira, ou negra ou rubia? Ou unha especie de Orlando woolfiana que cambia de xénero?
Detalle da mensaxe que leva impresa o Tesla viaxeiro
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto 