Odio dicir isto, pero non o odiarei tanto cando, malia todo, o digo: a concesión do N. a M. V. LL. supón un golpe de efecto contra o chavismo.
Pero é demasiado tópico intentar desprestixiar os N. relacionándoos cunha marea política de tal ou cal signo. Os N. premian extraordinarios escritores, gusten ou non.
É evidente que Vargas Llosa merecía o N. tanto como probablemente García Márquez merecía o ollo morado. Vargas Llosa é a encarnación da literatura de raza, a literatura da meticulosidade e a creación de personaxes, unha voz narrativa con peso específico, omnisciencia e clímax de espellos de Dama de Shanghai. O esplendor non sei se final dun xeito de entender o labor do intelectual como home da res pública. O seu estilo ao narrar semella inmorredeiro, honesto, ligado por completo a un Zeitgeist. Un nicho predeterminado na historia tal e como a entendemos.
Quén sabe o que durará. Cómo envellecerá. Quén e cántos o lerán. Iso xa é outro cantar.
Dende certo punto de vista, non desprovisto de cinismo-sarcasmo, a día de hoxe vivir desinformado e desactualizado supón un considerable esforzo intelectual.
Adoro aos artistas xeniais e subestimados. Se houbera que facer un panteón con todos, entre eles figuraría o Héitor Villa-Lobos.
Xulgo imperdonable que non se coñeza máis a este compositor, fóra dos círculos dantescos musicais, fóra dos conservatorios e conservas musicais variadas.
Quizais non sexa a mellor versión que circula por internet da súa Alma Brasileira [1926], un dos seus chôros que se arrola a un ritmo estraño, o ritmo impuro da marabillosa Sudamérica, polcas e congos, pero coido que o seu intérprete toca con veracidade, non bule demasiado na primeira e terceira partes da peza, as partes da saudade se é que podo así chamalas. Con todo prefiro unha versión algo máis lenta, coa man esquerda grave e fonda, unha versión que acompañou como banda sonora unha parte da miña vida. Sempre pensei que a nena do facendeiro de Anserma, nese poema de Avilés de Taramancos que é coma unha caixiña de ritmos, tocaría algo así baixo das estrelas cando recibira na súa casa o célebre piano de Viena que manda mercar.
O regreso da saudade no minuto 3:41.
[…]
Ou a amasonía orquestral destoutro, o Chôros 11 [1928]. Qué maneira de encetar un movemento: puro clímax xa! Peliculeiro. Viscérico. A gallarón.
E chamen a mamá ou agárrense a algo no minuto 7:06, por dior bendito.
Nun bar de escritores.
_E a que me dixeches que te dedicabas?
_Non cho dixen. Son recheador.
_…
_ De novelas. Son recheador de novelas. Rechéoas.
_ Non entendo moi ben en que consiste.
_ A novelista desespérase porque, para que o seu ego funcione correctamente, ha de encher 1000 folios e nada máis leva 800. Só se desespera abondo, chámame a min.
_Ah. E que fas entón?
_Pois… descargo as miñas tintas con metáforas manidas, espeto diálogos, silicono as físgoas do argumento, talvez incoporo á morcilla algún personaxe fillo-de-puta. Malvendo adxectivos, desde logo. Van baratos no mercado do recheo. Non pagan moito. E logo méchoo todo de sexo e violencia. Prenden con facilidade.
_ Parece un traballo arduo
_ É. Correspóndeme agora revelándome o teu, se non che imp…
_ Podador. Podador de novelas.
_…
_ Métome na cama da novelista unha vez que marchas ti
Moitas veces preguntáronme que significan en min os puntos supensivos. Aparecen por vez primeira nun verso do nanociclo -acabo de inventar iso- Os poemas da bela dormente, recollido en -orama [Se dixese de min un signo, diría puntos supensivos]. Ese verso apuntaba aos ollos do que estaba sen rematar, o incompleto da muller sen o recoñecemento da súa parte masculina, nun momento no que se facía moito fincapé teórico entre as diferenzas insalvables entre sexos, algo que non comparto por completo.
Algo máis tarde, incoporei os puntos [Calidonia dixérame que en portugués chámanos reticências, unha designación perfecta] suspensivos á miña sinatura no DNI. Noutras ocasións, noutros textos, figuran como metáforas da suspensión dos textos, da palabra contida ou a punto de, da miña inclusión nunha xinea, nunha estirpe, veño de algo e desemboco en algo, de algo que non é palabra pero tradea o texto: do innomeable: do inminente: do que proseguirá sen min.
Na superficie superficial o que había era unha Folga Xeral [non rêve, senón grève] porque o país había tempo que andaba cara atrás, coma os cangrexos-samurai do Mer du Japon no que perdimos a razón, aquí pecharan Vieiros, A Nosa Terra, Chuza! máis unhas cincuenta tendas do teu barrio, os bancos obrigábannos a lles render vasalaxe -e, tempo ao tempo, uns cantares de xesta en pe crebado-, non se deixaban de vender armas pero si de subir pensións, había recurtes en axudas pero non en traxes sastre anti-republicanos, o país -Occidente é o noso país- marchaba a marchas forzadas -nupciais pero tamén forzadas-, a xente aínda andaba preocupada de valores coma o egoísmo e a insolidariedade, non fora que se perdesen, e reclamaba en masas de zombies oubeantes o seu dereito anon facer folga.
É xenial cómo se terxiversan os argumentos en canto nos aferramos con mans de señor Burns a unha palabra tan indiscutible como dereito. Agora resulta que o que se dirime non é o dereito oitenteiro -decimonónico, xa- a facer folga, senón o noso dereito -como egoístas insolidarios- a non facela.
Dime que non queres perder cartos, que es autónomo ou mileurista e xa estás puteado dabondo, que non che sae dos fuciños ir en taxi a traballar, que os escándalos políticos e financeiros dánche polo saco mentres te siga chegando para unha viaxe en Ryanair ao ano ou unha puta tele de led… pero non me digas que non fas a folga porque ninguén che pisa o teu dereito a non facela. Iso é un mal sofisma para os crédulos de corazón.
Hai un home apoiado na esquina desta frase, xusto
nesta esquina
que acabas de dobrar para miralo.
Recoñécelo?
É alto. As súas mans son máis grandes que as túas
con máis pelo.
As súas mamilas tenras non dan leite.
A súa noz ninguén a abre.
O seu corazón palpita nos silenzos do teu.
Aquí-dum.
E aquí-dum.
Malia que non o sabe, o seu atractivo é un abismo.
Fina, a liña da súa boca.
A almofada das súas coxas,
os seus tendóns nos enraman.
Aínda que non o sabe
e só a nosoutras atribúe o grácil.
Equivocadamente. O grácil.
Nesta época sente algo perdido. Mátanos. Adóranos.
Cre que se nos di que somos máis astutas
caeranos mellor
concederémoslle un posto político
a carón do noso cepillo de dentes.
Ás veces rimos del, pero se olla para nós serio
en fite
desde un mozo que cruza a rúa
ou un home xa maior un pouco só,
tragamos saliva e apertamos o paso
radiactivadas de amor
comprensión
noxo
ou desexo.
Como fillo como pai
como irmán
como viúvo incapaz de facerse fronte
é quen sempre imaxinamos puíndo a roda
pintando altamiradas
co ollo no telescopio
a piques de dar coa ecuación definitiva
programa que che desprograma.
E aínda que todo iso non fose así exactamente
ocupou o centro da esfera de Vitruvio
tanto tempo
coas súas omoplatas platónicas
a peluxe do embigo
a súa voz amplificada polo tórax
esa preguiza ao barbearse.
O da xenitalidade evidente
que non dubida en amosarnos como pode
o escravo de si mesmo e da nosa cadeiridade rotunda
o que agora se proba o sostén da nai
o que naceu muller
o que fala da guerra cando xa non fai a guerra
o que fala de amor cando só fai a guerra.
Ocupou o centro desa esfera tanto tempo.
Fica fóra cando damos a luz.
Sacode a cabeza ante unha morea de compresas.
Engreído. Destrutivo. Picaflor.
Válelle todo.
Non hai criaturas máis distintas
que dous homes ombro con ombro na cadea:
o que violou á filla
talvez entende ao que matou por ela
e no comedor sentan xuntos.
Atribúese o universo, a razón e o xenio.
Calquera senra que se atope entre o sol
e o infinito.
Aínda que tan vasto reino non lle impida
sentirse algo culpable cando pensa noutra.
Noutro.
E é que.
De verdade quere axudar coas papillas.
Pero os seus portazos críspannos.
As súas mans.
En todas deixaron algunha marca.
Nesa pel nosa que tantos poemas tensou
dunha esquina a outra do planeta.
Suponse que inventou o cero e o revólver.
Aínda que isto non sexa exactamente así.
Gústalle vernos de xeonllos
de poutelas
fregando o chan.
Ou vaporosas levitando unha raiola
sobre o mundo.
Chámanos vitimistas para darnos pena.
Ri dos libros que escribimos
as teorías que formulamos
o noso estilo ao aparcar.
Paternalmente, sinálanos: “iso si vén sendo
un fóra de xogo”.
O noso XX palpebrexa.
O seu XY de coiro cheira a cervexa.
É o seu Y o que non encaixa
no crebacabezas celular.
Amamos ese Y, preguntámonos
que é pensar nel todo o tempo.
En xeral, teñen unha lea connosco
non menor cá nosa persoal lea con eles.
Triunfantes. Bigotudos. Pés grandes.
Impacientes. Zoupóns. Incribles.
Disparando ao corazón da mazá sen nos ferir.
Regresando nas astronaves do exilio por nosoutras.
Gardando un papel sucio no peto
coa súa suor de hormonas fluorescentes.
Mentireiros.
Deliciosos.
Enxeñosamente estériles.
E.
Obstinados en me ollar cos seus grandes ollos fixos
desde a esquina desa frase
que xa hai ben tempo dobrei
e á que regreso
por se volvo velo apoiado un só instante.
From the series "Sunshine & Noir: Photographs of Los Angeles" by THOMAS MICHAEL ALLEMAN
S. estame explicando cómo se leva a cabo o tradicional Berro Seco nas festas de San Fins e de súpeto a conversa bifurca cara ao misterioso mal chamado ataxia da Costa da Morte. Non sei de qué vai iso. Unha enfermidade endémica da miña zona, un tipo de ataxia pero de de aquí. Do país. Un neurólogo, que por certo foi músico en Milladoiro, anda investigando nel. Afecta á cabeza. O cerebelo -fai un aceno para reducir a man a puño- fica ensumido. Perde as súas funcións. Atrofia.
Por un momento, penso nos cerebelos da Costa da Morte, ensumindo sen remedio coma cogomelos cortados e postos a secar ao sol. Deshidratan e cambian de forma, supoño. Congros postos a secar ao sol da enfermidade. Non entendo nada do congro. Non entendo nada do cranio. Non entendo nada do campo. O campo é para min un enigma, outro idioma. Unha patoloxía que afecta apenas a unha presada de familias en todo o mundo. Endémica. En C. de B. procedemos todos dunhas poucas casas. Somos coma os Borbóns, de tanto liarnos entre nós durante séculos fomos de mal en peor. Non vos corre o vento mestizo polo ADN. Será que non.
S. é intensamente expresivo. Resúltame difícil non atender á súa voz, gravísima, hipnótica. Unha voz nocturna baixo un sol chameante. Pregúntome por un momento cantas criaturas terán sucumbido ante unha voz así, unha voz de espectro. Dez? Cen? Mil? A qué mozo non lle prestaría que lle fixesen esa pregunta! Segue a latricar, ondula as mans de xeito que fai flotar panos imaxinarios de mago na punta dos dedos. Os dedos son flexibles. Pulsos flexibles. Menciona ao seu avó. Ao seu pai. Sorprendentemente, esbózame a sospeita de que el mesmo poida portar o mal. Bueno, existe un 50% de probabilidades. O meu avó o ten. O meu pai xa amosa signos, signos que eu tamén notei. E non se debe fumar. Nin fumar nin zouparlle, claro. Está encendendo o terceiro cigarro. Fai o xesto de beber, co maimiño requichado e o polgar sinalando os beizos. É unha enfermidade neurodexenerativa, seica empezas por non coordinar ben os movementos, fas eses ao andar e tal, e acabas xordo e feito unha planta.
O fume sáeselle polas comisuras do sorriso, como a un dragón chinés.
Volvemos falar do Berro Seco. A nosa conversa recondúcese e remata por caer coma unha fervenza ao Atlántico, con despreocupación.
Sigo pensando nos cerebelos cando nos despedimos. Non llo dixen, pero lera unha vez que tocar o piano relaciónase precisamente co cerebelo. O cerebelo automatiza movementos. Quizais a música redima os cerebelos. Quizais o cerebelo do avó de S. non se salvou por non saber música. Non llo preguntei. O teu avó era músico? S. é músico. S. toca, precisamente, o piano.
Seica o neurólogo que foi frautista de Milladoiro debería poñer a tocar o piano a todos os suxeitos do seu estudo, a todas esas familias con vínculos sanguíneos, familias de pescadores e labregos talvez, entrelesadas como seseos convexos, coma os vimbios marabillosos dos sesteiros, familias de persebeiros e mariscadoras, de anguleiros e lancheiros, de estaleiros, de redeiras derradeiras -así escribíu Olga- a todos eses encéfalos ensumíndose, asañándose co seu dono que sempre é o mesmo dono, o mesmo sangue, a mesma saga nas mesmas coordenadas medulares, poñelos a tocar por turnos en longos pianos de cola ante os violentos refachos de vento da Costa da Morte. Non era a música un dos nosos modos de asañarnos coa natureza? Co destino?
DeAir disque son insubstanciais, intrascendentes como o aire mesmo. A min resúltanme útiles dende máisoumenos o 2003 para violar a lei de gravidade de cando en vez. Adóroos, claro, qué pregunta.
Αναξιμένης de Mileto, razón levabas.
Temas dilectos: Venus, Sexy boy, Alone in Kioto, Playground Love, Biological, Cherry blossom girl… Moitos deles poñen moitísimo ás almas cándidas de principios do século XXI, entre as que me inclúo. Oh, non vos riades se vivides no século XXIII; seica tamén a nós resultaríanos ridículo o voso cachondirmo.
Do tema que nos ocupa, Mer du Japon : unha vez repostos do bico lésbico relambido polo dragón chinés, escoiten se queren eses arpexios de piano que a min me lembran o Aquariumdo Carnaval des Animaux de Saint-Saëns a partir do minuto 1:36 -unha imitación de harpas, que é o recurso eterno do mundo submariño ou ultracósmico na música clásica-. Quero pensar que é iso, unha homenaxe a Saint-Saëns, tratándose de gabachos baixo a auga todos.
Disfruto dos pianos inesperados na música non catalogada como clásica [o meu exemplo fetiche de sempre: Angelene, PJ Harvey]. Hai bastante tempo perdera o tempo confeccionando unha recopilación de temas actuais chamada precisamente así, Pianos inesperados [ou Pianos inopinados, xa non recordo ben]. Incluíra The piano has been drinking e cousas así. Ofrendáralla a un pianista do que andaba medio namoriscada o cal, por suposto e como debía ser, púxoma de sombreiro e nunca máis nunca souben del. Mais a vocês, que figa lles importa unha anécdota idiota nunha vida aparentemente idiota?
Bailemos, mishimas!
Nota bonus: para ampliacións sobre o tema xaponesas , perder a razón e mar do Xapón en xeral, senrazón aquí.
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto 