un sci-fi texto cada vez menos sci-fi

[ este mesmo poema aquí publicado pode lerse en castelán no libro colectivo Alquimia de la Tierra, da Universidade de Huelva, e no blog abra la cápsula, por favor, clicando sen preguiza aquí mesmo, aquí: clique]

Nestes días saíu á prensa esta nova:

http://noticias.lainformacion.com/ciencia-y-tecnologia/astronomia/descubren-una-supertierra-potencialmente-habitable-y-relativamente-cerca_Yyr9HJQyeL5zicRclEX9T1/

E, os 6500 millóns, todos a unha, nun mesmo clamor -utopías, a min!- non sabemos como celebralo: se con ledicia [por fin a posibilidade de escindirnos, de fundar outra Gaia, de salvarnos da apocalipse solar] ou con saudade [ e as figueiras baixo as que durmiamos a sesta… poderemos levalas canda nós?].

Polo de pronto, sentimentos encontrados. Que imos facer con ese planeta a 42 anos luz? Imos facer algo?

Polo de pronto non sabemos nin se poderemos chegar a el.

Polo de pronto, cautela. Pero a imaxinación, cargada e lista, dispárase.

Hai pouco pedíronme un texto para un libro sobre a Terra e o medioambiente. Mandara este que penduro agora e hoxe, logo de ler a noticia, lembrei do seguinte detalle: cando o escribía parecíame ciencia-ficción absoluta –a voz poética finxe ser unha colectividade humana que xa non habita neste planeta senón noutro, pero dexerga no firmamento o vello fogar, a vella Terra, e se dirixe a ela, un pouco melancólica e supersticiosamente-; despois da descuberta da que fala a noticia quizais non me pareza tanta ciencia-ficción como cando o escribín.

 
| ninguén a ciencia certa |

Que faremos logo aló tan lonxe? Monos altivos a falarche
coma se foses entendelos?

| Macizo de Kondyor, Shilin, Guelb er Richat, Tepui Roraima|

Cara a onde orientariamos as grandes lentes
de ser Titán
ou Pegasia
ou Shiveria
ou Abyssia
a nosa nova Ti?
Cara a onde e contra que raro solpor?

Espazo exterior, ao fondo á dereita.
Dilatamos no que se pode as pupilas e velaí estás
chea de ausencia. Prestábanos verte así
desde ti mesma.

Néboa laranxa nos nosos viños xeados
sen nada que indique que nos quixeches nin un pouco.
Seriamos nós os tatuadores de grutas?
Quen parimos dos teus moitos ventres fósiles e mareas negras nas que mollar a pluma, plumas, plumas de carne, pés de pato, plumas Prestige, Egeo, Urkiola
quen chuchamos da tinta túa coma fillos desnutridos
e ti concentrada nas túas ruxidoiras, tundra arriba, nas túas vellas lobas
río abaixo
ti obsesionada por salvares unha pera azul
a ollo
dunha extinción en masa?

Ninguén a ciencia certa. Tal fomos?
Ou só os desesperados que che falaban
na noite, cavando coas mans?
Escavando a palabra coas mans como querendo con ela
como querendo con ela saír ao outro lado, alén.

Alén. A onde?

Sacudimos o puzzle das nosas cacholas aínda alucinadas cos teus horizontes
e no implante da memoria nosa espreguízase un xirasol como moito.

Non eramos, logo, os teus fillos?
Ah, non agarda, ou só os chalados a falarche
coma se foses entendelos?

Signos. Enigma de séculos. Signos. Area de anos.
Tinta de tantos. Signos. Signos outros. Ti. Fillos
desorbitados. Desalmados. Designados. Signos.

| Fosa Meteor, Sima de Kamchatka, Fosa de Atacama |

Se cadra virán outros a poboarte agora que aquí tan lonxe
e sentarán zurcir tanta cicatriz das selvas
inhalando eses velenos teus en calma sen morreren
azuis
sen armar un escándalo
desenterrarán os nosos mortos
e tamén como narcisos
bañaranse en abismos infestados de preguntas tripa arriba.
Se cadra virán outros, merda para eles, e nós
namorados en masa da Koré 674
do nariz do arqueiro persa, da Chicago Bean
e, ai, o sorriso de Daniel
lonxe e máis lonxe de canto estaba a un tiro de pedra.

Pale blue dot. A un tiro de pedra.
Vida que te desvives por morrer aló no lonxe.

Magma mia, duramáter, madreperla que nos choviches coma ninguén.
Oímos falar dos teus mares e xa se nos dispara
o reflexo de mergullo.
Neviscabas lene e os da cidade como nenos
sorriamos con dentes de leite, con ganas de guerra.
A fiestra acesa do teu nome significábanos na fraga
tarde a tarde. Falábasnos
a través da xistra. Entre a frouma.
O teu neocórtex medrou antes- primixenia Rodinia-
-tataravoa Gondwana-
-tía segunda Panxea-
até a vella bóla de sempre
co seu costurón oceánico de arriba a abaixo
as mamilas dos tepuis
e as túas exquisiteces coma ovos de equidna.
Planisferio a conta de tanta bandeiriña espetada.

Ser, eramos o teu signo. O teu designio.
A túa fase febril de animais con manías.
Bipolares coma ti.
Transformistas. Eu que sei.

E mira que tal.
Non quererás saber nada de nós?
Nin sequera que tal nos vai ou cantos quedamos?
Se seguimos tan tolos como cando te chamabamos nai
e curtiámosche a pel con minas de sal e norias xigantes?
Rañaceos en Babel, sucos sementados, catacumbas en vea.
Nai. Ai, se seguimos tan tolos.

Seguramente teimas
concentrada nunha hedra rubideira
polo que unha vez foiche unha torre de París
ou os ecos feitos oco
dunha árbore africana soldada ao cabo do mundo.

Idiota preguntarcho de novo. Has estrañarnos?

Mira que ao final crimos os únicos
profetas na túa terra. E olla para nós agora.

Lembrarás de nós, os teus fillos numerosísimos
os do lixo e a ferralla
os teimudos a falarche
coma se foses entendelos?

| Pacific Trash Vortex, cráter de Darvaza, Blythe intaglios, mecanismo de Antikythera|

| illa Bouvet, vila troglodita de Barry, Marola, casa da avoa|

2012

tres animacións á tinta

A tinta estase a converter nun material precioso, unha especie de vinilo ou ámbar. Algo que, vaticinan, deixará de usarse e de súpeto cobra formas incribles, unha vez pasada polo debido filtro dixital. Tardará a tinta en desaparecer. Se é que desaparece.

Hai anos pendurara aquí este spot de Amnistía Internacional que puña aos alumnos en Psicoloxía das cores. Creo que un dos mellores anuncios de sensibilización que vin na vida. Protagonizado pola tinta azul, a tinta de boli bic das sinaturas. Titúlase precisamente Ink. Ink to think. Agradezo a quen me diga, con Shazam ou sen el, de quen é a música- nos comentarios de youtube din que dos Balcáns-. Sempre me gustou.

Este outro, xa con tufo máis épico-institucional, para Central China Television, seguindo as flutuacións do líquido. Que nada hai máis chinés que a tinta, parecera:

quizais inspirado nestas animacións sobre pinturas chinesas baseadas en poemas, que xa circulaban pola rede hai anos:

http://youtu.be/mSRn6qiZn0c

Por certo, no anuncio da televisión chinesa vexo un dragón en emulsión que dá paso á Gran Muralla China. Unha metáfora que xa vin petrificarse neste epopeico e diría que julesvernesco anuncio de Cartier no que tinta non hai.

Tinta tinta tinta. Tanta tinta. Tinta distinta.

Instinta. Na nosa tintatín. Tatín. Ta. Tinta.

de turbio en claro

Montar en cólera.

E atopar o amor neses tempos seus.

canica rota

Non sei que teñen as canicas, mesmo rotas, mesmo opacas, mesmo pasadas de moda. Custa botalas no lixo. Hai algo nelas de ollos, de acuario, algo de mundos en miniatura ou corpos en suspensión. Unha pouca cor encerrada en cristal. E case todas diferentes coma folerpas.

Velaquí un microcosmos imperfecto atopado na rúa, nun recuncho sucio ao pé dunha obra. Talmente un planetiña escunqueirado por un asteroide. Ou un asteroide escunqueirado sen máis. Ou un xoguete roto pero intacto na súa feitura.

Aínda roda de medio lado, é cómico vela.

Canica rota, foto propia

un pouco de sinestesia na arte dixital

Unha melodía feita por paxaros que non cantan, corvos mudos sobre uns tendidos eléctricos… ou de cómo as analoxías visuais trocan en pezas sonoras cunha pouca imaxinación sinestésica.

A sinestesia fai traballar as engrenaxes imaxinarias do mundo: tira das poleas, fainas arrecender.

O autor, Jarbas Agnelli, músico de Brasil, conta que viu a foto nun xornal e pensou como podería soar a música dese pentagrama un chisco inadvertido. A fotografía -el asegura que non foi photoshopeada- é de Paulo Pinto.

Por suposto, o resultado gañou premios e circula pola rede hai tempo. Supoño que escoller instrumentos algo orientais dálle un toque neobucólico, amable. En fin, non é cousa de analisalo moito tampouco. Escoita, pero non moito. Pégase.

outro conto de Grace Paley

O segundo conto de Grace Paley que traio aquí titúlase no orixinal “Wants”. Traducino provisionalmente como “O que se quere”, xa que “Desexos” [“Deseos” na versión castelá de Anagrama, Cuentos completos, 2005] non me convence. Fala de ambicións, de aspiracións, de vontades… sen a sexualizada carga semántica de “desexo”.

:: O que se quere ::
by Grace Paley
Tradución ao galego de Estíbaliz…Espinosa

Atopei ao meu ex-home na rúa. Eu estaba sentada nos chanzos da nova biblioteca.

– Ola, meu rei- dixen. Estivéramos casados vintesete anos, sentíame xustificada.

Dixo: “Rei? Rei de que? De min mesmo non”.

Dixen: “Como queiras, ho”. Non adoito discutir cando hai unha honesta discrepancia. Subín e entrei na biblioteca, a ver cánto lles debía.

A bibliotecaria dixo: “32 dólares. É que leva dezaoito anos con eles”. Non neguei nada. Porque é que non entendo como pasa o tempo. Tivera eses libros. Pensara neles a miúdo. A biblioteca queda só a dous bloques.

O meu ex seguíume até o mostrador de Devolución de Libros. Interrompeu á bibliotecaria, que aínda tiña máis que dicir.

-En certo modo, cando miro atrás culpo da disolución do noso matrimonio ao feito de que nunca convidaras aos Bertrams a cear.

-Pode ser- dixen- Pero imos ver, ho, se lembras ben: primeiro, o meu pai estivera enfermo ese venres, logo naceron os nenos, logo eu tiña aquelas reunións os martes á noitiña, logo veu a guerra. E logo xa parecía que nin nos coñeciamos de nada. Pero levas razón. Debería telos convidado a cear.

Deille á bibliotecaria un cheque por 32$. Decontado ela confiou en min, deixou o meu pasado tras dela, limpou o meu recordo, que é moito máis do que outros funcionarios municipais e/ou estatais farán xamais.

Volvín botar un ollo aos dous libros de Edith Warton que acababa de devolver porque xa os lera había tanto e agora viñan máis a conto que daquela. Eran A Casa do Mirto e Os nenos, que trata do que cambiou a vida na Nova York de hai cincuenta anos por espazo de vintesete anos.

– Se hai unha cousa boa que lembro é o almorzo – dixo o meu ex. Quedei pampa. Se o único que faciamos era tomar café. Logo lembrei que na parte de atrás da lacena da cociña había un furado polo que se esculcaba o piso contiguo. Alí sempre había bacon afumado e curado.

– Iso foi cando eramos pobres- dixen.
– E cando fomos ricos, logo? – preguntou.

– Ah, pois logo co tempo, a medida que medraban as nosas responsabilidades xa non andabamos tan necesitados. Seguiches bos consellos financeiros – recordeille-. Os nenos asistían a campamentos catro semanas ao ano e con ponchos decentes e sacos de durmir e botas, coma os demais. Ían moi guapos. A nosa casa estaba quente en inverno, tiñamos uns coxíns vermellos preciosos e cousiñas.

-Eu quería un veleiro -dixo-. Pero ti nada querías.
– Non te amargues- dixen-. Nunca é tarde.

-Non- dixo cunha amargura moi sentida-. Podo mercar un veleiro. De feito, teño cartos abondo para unha goleta. Este ano estame indo ben e coido que me vai ir mellor. Pero para ti é tarde. Nunca vas querer nada.

Ao longo de vintesete anos el adquirira o hábito de facer finos comentarios que, igual que o cable desatascador dos fontaneiros, se abrían paso dende a orella, íanme pola gorxa abaixo e chegaban ao corazón. El despois desaparecía, deixándome coa sensación de acoro de todo iso. O que quero dicir é que sentei de novo nos chanzos da biblioteca e el marchou.

Folleei A Casa de Mirto, pero xa sen gana ningunha. Sentinme completamente acusada. A ver, é certo, son curta de aspiracións e de necesidades absolutas. Porén, algo si que quero.

Quero, por exemplo, ser unha persoa diferente. Quero ser a muller que devolve eses libros no prazo de dúas semanas. Quero ser a cidadá eficiente que cambia o sistema educativo e se dirixe ao Comité Orzamentario cos problemas deste querido centro urbano.

Prometéralles os meus fillos que eu ía acabar coa guerra antes de eles medraren.
Querería ter casado para sempre cunha soa persoa, o meu ex ou o meu home actual. Calquera dos dous ten carácter abondo para toda unha vida o cal, ben mirado, tanto tempo non é. Nunha vida curta non habías ser quen de agotar as cualidades de cada home ou caer baixo a rocha dos seus razoamentos.

Xusto esta mañá mirei pola fiestra para observar a rúa un pedazo e decateime de que os pequenos sicomoros que o concello plantara con candor un par de anos antes de nacer os nenos, acadaran a plenitude da vida.

Vaites! Decidín devolver os libros eses á biblioteca. O cal proba que cando unha persoa ou acontecemento me conmoven ou valoran na súa xusta medida, son quen de obrar con xeito, malia que se me coñeza sobre todo polos meus amables comentarios.

de Ruth Fainlight

O poema Elm de Sylvia Plath que aparecía no post anterior estaba dedicado a Ruth Fainlight, poeta nacida en Nova York e amiga da bostoniana. Residiu en Europa varios anos [Reino Unido, Francia e España] e é autora dunha obra tentacular que abrangue relato, poesía, tradución e libreto operístico. Cando googleamos a esta muller, deseguido aparece unha fotografía de Sylvia Plath, case como se o seu legado literario medrase á sombra perpetua dese Olmo, cando é evidente que non o precisa para nada.

La Nueva Ciencia de los Materiales Fuertes comprende unha obra de escolma que se publicou na colección Cosmpoética de Poesía Internacional no ano 2009, e colleita algúns textos dun total de 8 libros [dende Another full moon de 1976 até Moon Wheels de 2006, dúas lúas ao longo de 30 anos ]. En Córdoba, na edición de Cosmopoética dese mesmo ano, tivemos ocasión de escoitala recitar algúns dos textos do libro. Creo que ningún dos que traducín hoxe:  Nunca máis, Trono e Borrado.

Tres poemas de Ruth Fainlight
Tradución a galego de Estíbaliz…Espinosa

Never Again

Old age means not being able
to bite into an apple
walk the length of a valley
see every detail in a pattern
hear the highest alto deepest bass
or wrap my legs around your waist

Moon Wheels [2006]

/Nunca máis/

Ser vella significa non ser quen
de darlle unha mordida a unha mazá
percorrer dun lado a outro o val a pe
ver cada detalle nun deseño
oír o alto máis agudo e o máis profundo baixo
ou rodear coas miñas pernas o teu van.

/Trono/

Son moi boa en traballos de chimpancé:
depelicar améndoas, separar pedriñas das lentellas,
refregar as manchas de comida de mangas ou pescozos.
Atopo unha satisfacción na repetición,
na superstición, e coñezo o refugamento miope
a mirar por riba do horizonte ou alén. A metade
da miña natureza é simple coma unha campesiña
medieval. A outra non, e velaí o problema.

É ben difícil datar o complexo de queixas
compartido por calquera primate metafísico,Seguir lendo “de Ruth Fainlight”

de Sylvia Plath

Tras a primeira lectura no ano 95, deixara a Plath cocéndose a fogo lento no seu Ariel de Hiperión. E xa me sabe mal acabar de escribir “cocéndose a fogo lento”, porque se algo desacouga sempre na literatura son esas rúbricas suicidas -Plath deixoulle o leite aos nenos, meteu a cabeza no forno, abriu o gas e matouse unha mañá de febreiro en Londres, sábeo todo o mundo mesmo antes de ler unha liña súa- que crean lexións de malos imitadores perdidos en autoindulxencia.

Sylvia Plath non lograra entrar en min como poeta de cabeceira. Había algo nela de obscena intimidade, algo de neveira Kelvinator de par en par aberta con lonchas de carne sufrindo no terceiro estante. Xa digo que quizais o que antes me chegou dela foron os confesionalismos exacerbados doutros poetas no seu ronsel. Non o sei. As poetas suicidas, como as virxes suicidas, arrastran a condena da sobrevaloración, co desprezo en contrapartida que intenta compensala. Hai algo neurótico na maneira de medirse con Plath porque, ao meu xuízo, nin os seus textos son tan extraordinariamente xeniais -como poden ser os de Clarice Lispector, por exemplo, unha non-suicida menos popular- nin tampouco tan deslavazados e pouco precisos como eu pensara durante os últimos dez ou quince anos.

Tiven que traducila un chisco para entrar nela un pouco máis. Para querela e querer saber máis da súa cociña. As escritoras e as cociñas. E, sen ser unha poeta favorita, recoñezo nela unha desesperación, unha contenda coa linguaxe por intentar ser clara sen quizais chegar a selo nunca. E iso, cando se aparece ás claras, fura as tripas. Pero tamén pide distancia e doses pequenas.

É incómodo, igual algo condescendente erixirse en xuíz da morte de ninguén, máis cando defendemos o suicidio como unha das fórmulas da liberdade de expresión, pero o de Plath foi un dos máis grotescos da historia dos suicidios. Vendo Delicatessen anos despois lembrei dela con Aurora, ese personaxe creativo e patético ata a adoración que intenta unha e outra vez rocambolescos xeitos de se quitar do medio, sempre alambicados e sempre sen éxito. E a cuestión non está en saber por que esta poeta elixiu matarse, senón por que elixiu facelo nesas circunstancias da súa vida. Porque saber, sábese que o tivo sempre claro.

Ter cativos ás veces pode ser un xeito de descartar o suicidio como forma de vida. Pero non para Plath.

☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞ ☞

Escollín 3 textos de Ariel: o ultracoñecido Daddy [Papaíño], inzado de solombo e casquería que fará as delicias do morbo, con obsesiva rima en “u”; o “amigo polaco” que aparece en todas as traducións non logrei saber quen era, así que o convertín nunha amiga polaca. No resto do poema, quen aparecen son homes e pensei que quizais ese “polack friend” tamén podería ser unha muller; Elm [Olmo], un monólogo en forma de árbore dedicado a Ruth Fainlight, poeta non-suicida e aínda viva da que traduzo no seguinte post; e Poppies in October [Papoulas en outubro]. Porque nos prestan as papoulas. Porque aínda é outubro. Porque en outubro non hai papoulas. Porque as papoulas apampan. Porque hai outra autolesión aí, escarlata e quente como a flor.

E sinto dicir que a tradución castelá de Ramón Buenaventura para Hiperión non me convenceu por completo.

3 poemas de Sylvia Plath

Tradución a galego de Estíbaliz…Espinosa

/PAPAÍÑO/

Xa non, xa non
xa non me colles, zapato negro
no que vivín coma un pé
durante trinta anos, branca e pobre
sen respirar apenas ou facer achís.

Papaíño, tiven que matarte.
Morriches antes de ter eu tempo…
Pesado coma mármore, bolsa chea de Deus
estantiga estatua cunha deda gris
grande como unha foca de San Francisco.

E unha cabeza no Atlántico monstruoso
onde se derrama o verde legume sobre o azul
nas augas do fermoso Nausset.
Eu rezaba para recuperarte.
Ach, du.

Na lingua alemá, na cidade polaca
achanzada polo rodete
de guerras e guerras e guerras.
Pero o nome da cidade é corrente.
A miña amiga polaca

di que hai máis dunha ducia iguais.
Así que nunca che souben ben onde
fincaches o pé, as raíces
nunca puiden dirixirme a ti.
Trabábaseme a lingua no queixo.

Pegábaseme a unha garduñeira de arame de espiño.
Ich, ich, ich, ich
apenas si falaba eu.
Cría que calquera alemán eras ti.
E o idioma obsceno

unha locomotora, unha locomotora
a me troupelear como a un xudeu.
Xudeu cara á Dachau, Auschwitz, Belsen.
Comecei a falar como unha xudía.
Ben podería ser xudía, penso eu.

As neves do Tirol, a cervexa rubia de Viena
non son moi puras ou auténticas tampouco.
Coa miña bisavoa xitana e a miña estraña sorte
e as miñas cartas do Tarot, as cartas do Tarot
podería ser algo xudía.

Sempre tiven medo de ti,
coa túa Luftwaffe, o teu barallete ampuloso
o mostacho coidado
e os teus ollos arios, dun brillante azul
Home-Pánzer, home-Pánzer: oh, Tú…

Non Deus, senón unha esvástica
tan negra que non hai ceo que dela escape.
Toda muller adora un fascista,
a bota na cara, o bruto
o corazón brutal dun bruto coma ti.

Estás de pé onda a pizarra, papaíño,
nesa foto túa que teño,
unha coviña no queixo en vez de pés
mais non menos diaño por iso, non tal
non menos o home negro queSeguir lendo “de Sylvia Plath”

cymru morriña blues

Axiña estará listo o informe do Gwyl Fardonniaeth Ryngwladol Gogledd Cymru [North Wales International Poetry Festival] no que 9 poetas de Suecia/Alemaña, Grecia, Bélxica, Polonia, Cataluña, Alemaña, China, Galicia e Dinamarca, así como varios do Norte de Gales, reuníronse baixo unha poalla sospeitosamente galega en Bangor, Ty Newydd, Aberystwyth e Y Wyddgrug [Mold] ao longo de 6 días para compartiren poéticas e lecturas, baixo a coordinación de Zoë Skoulding.

Chámoo informe pero, como defende Yoko Tawada en Plume et renard [Se donner un genre, 2009. Maison des écrivains étrangers et des traducteurs] ha ser máis unha aproximación intuitiva ao que aló aconteceu, se cadra unha sorte de miniensaio dende a óptica occidental mais no fondo moito máis achegado ao zuihitsu de Sei Shonagon.

Cymru blues. No fondo.

sucede que as orellas non teñen pálpebras

Temas obsesivos.

Capas superpostas, cada unha coa súa melodía.

Porcallada acústica, nebulosa noxenta de guitarras.

Tamén en literatura nos interesa ese efecto.

Alguén do grupo dixo nunha entrevista que este tema, Rano Pano, parecía unha reunión de Teleñecos cantando. O bo dos Mogwai é que alivian a densidade existencial dos seus temas con aparentes intrascendencias que saben a trasnada infantil.

A frase que dá título a esta entrada foi extraída dun dos Dez pequenos tratados de Pascal Quignard recollidos no volume O odio á música.