Na estación de autobuses alguén me regala este libro. Un libro novo. Un libro do trinque. Un libro de Ediciones del Viento, garantía de papel avainillado, garantía de letra chusca, garantía de bo contido… [Arelo publicar en Ediciones del Viento? Pois claro, como toda filla do aire coruñés]. Quen mo agasalla só me di: Está moi ben. Tan pronto o di, desaparece.
Podía ser de noite e podiamos ir tocados con borsalinos e pequenos revólveres-xoia na faltriqueira. Non. O sol esquiva a néboa e nos dá. Nos petos só levamos as mans na súa infinita nada.
Regreso lendo. Dáme o sol no bus. Paso as follas. Vou de pe no bus. Coñezo ao autor hai tempo. É Tim Behrens, aínda que asina como T. Behrens. É pintor. Vin cadros seus nunha sala de exposicións da cidade. Topeime con el hai pouco no Borrazás, el co seu aire de Nicholas Ray. É amigo de Ducid e é grazas a Ducid que este libro existe, ademais de grazas ao propio T. Behrens en si e ao editor en si. Pablo pintara un retrato del, de Tim, co seu parche e un simpático pucho de la.
A prosa resoa con limpeza contundente. Boa. Miro o nome do tradutor. Roger Wolfe.
Poniéndose ya el abrigo. Título.
Na capa, fotos setenteiras, coches, praias, un raparigo rubio conducindo. Behrens, sen dúbida.
Na folla co número 139 hai algo. Entre a última páxina dun capítulo titulado Los expatriados -no que suliño mentalmente isto: És fácil ser intuitivo la primera vez que ves a una persona– e a primeira páxina dun capítulo titulado 1974 -o ano do meu nacemento-, alguén esqueceu unha fotografía. Na fotografía aparecen o propio Behrens e outra persoa. Ao dorso alguén escribíu algo. Non se trata dunha foto orixinal senón dunha copia en papel.
Entendo que debo ler ese capítulo e que non estou dentro dunha fastidiosa novela de Paul Auster e que, por tanto, o que lea nel non significa nada.
Leo o capítulo titulado 1974.
É bo.
É como unha paréntese. Unha paréntese celeste. Behnrens pide desculpas polas parénteses.
É innecesario dicir que toda a cultura literaria e musical depende da oportunidade de utilizar intres de vixilia [vixiancia, vela] para ler, escoitar, ensaiar e comparar. Cómpre facer notar: fronte á crítica da cultura e a teoría da decadencia ao uso, na historia de todas as civilizacións nunca se investiron tantas unidades de tempo como na actualidade na lectura de libros, revistas e xornais, na escoita de música de toda clase, na contemplación de programas de televisión, películas, tertulias, obras de teatro, cabarets, rifas de estado, etcetera; nunca exerceron tanto número de cantantes e instrumentalistas do máis alto rango; a cantidade de novelistas, poetas, actores, directores e artistas de todos os niveis e categorías atópase hoxe a un nivel histórico máximo [só os oradores profesionais desapareceron practicamente]; a absoluta maioría das orquestras, óperas, coros, grupos de baile, de teatro están activos hoxendía. Todos eles presupoñen segmentos de público que están dispostos a intercambiar diversión, arte e información por atención.
As cámaras andan por todas partes salvo por onde deberían. En non poucas ocasións botamos de menos unha ou varias, desde ángulos distintos. Terías que verte, dicimos. Non me digas que non o gravaches, imprecámoslle a alguén con cara de complemento circunstancial de cuxo pescozo pende unha cámara ben metida no seu estoxo, mentres come tranquilamente. Por mor do noso có(s)mico pavor a non deixar rexistro de canto nos parece rexistrable [todo, practicamente] as cámaras, gravadoras e demais mecanismos de captura incorpóranse a calquera dispositivo, dende móbiles a xoguetes. E chegará o día en que se nos transfiran á pel, como unha tatuaxe, para ir gravando a vida a base de pestanexos ou chasqueos de dedos.
Con todo, as cámaras non estaban hai dous séculos, no interesante principio do s. XIX. Nin hai cinco nin vinteoito. Unha das virtudes do cine dixital e as imaxes creadas por computador é a súa reversibilidade. O cliché vincúlaas ao futuro e á ciencia-ficción e esquece que tamén funcionan a mar de ben no pasado: podemos recrear escenas xa non só históricas [algo que o teatro, o cine e os seus decorados cumpriron cos seus máis e os seus menos], senón moito máis antigas.
Escenas previas á vida humana, por exemplo.
A Terra fórmase -ou así o aseguran case todos- hai 4.600 millóns de anos. Segundo os científicos, pasa por fases e travestismos de escándalo: conxélase tipo bóla de neve, enche de metano, é bombardeada mil veces por alegres e despreocupados meteoritos que non só non matan a ninguén, senón que… En fin, é moito tempo, moitos cambios, primeiro sen auga, logo con ela, que se o ozono… Como sucedeu todo iso? Podemos lelo nas distintas publicacións e teorías científicas pero ata onte, coma quen di, non podiamos velo.
Unha meganeura [libélula xigante] pasa voando e golpea á cámara; a cámara non se perde un gorgonópsido de caza; o seu visor móllase coa auga en cuxas profundidades acabamos de ver os primeiros estromatolitos conspirando vida bacteriana e ela, a cámara, asiste imperturbable a miles de anos de aire irrespirable e temperaturas mortíferas; a través dela facemos zooms de vertixe, desde o interior do meteorito do golfo de México ata unha diminuta primeira semente voadora, vemos morrer as plantas que serán carbón e os peixes que serán petróleo [serán petróleo, mais terán sentido], extinguímonos e explotamos non sei cantas veces, podemos deternos no aire ante o carambelo dun glaciar e seguir o percorrido dunha pinga no seu interior, ver unha lúa primeiriza -vinte veces maior que hoxe- ruborizada aínda a causa do po incandescente do que nace, esculcar no interior das algas e os asteroides cargados de proteína nova, ver desprazarse continentes, elevarse o Himalaia, asistir ao sosego arbóreo dun novo homo do Rift, antes do cambio climático que o empurrou un pouco máis cara a nós.
Son momentos estelares, prehumanos, emotivos ao seu xeito, un pouco inertes en si. Non vemos napoleóns, grandes paixóns humanas, sutís odios e vinganzas, interiores domésticos. Pero dalgún modo ese meteorito é presentado como un capitán inimigo, o ovo co lagarto verdeazulado compón unha escena íntima, os anodinos estromatolitos contaxian da súa persistencia, da súa teima por vivir… Ata as primeiras babosas pluricelulares que se arrastran polo chan mariño téñennos un aire simpático, chaplinesco, de voilà.
Non había cámaras alí, pero a tecnoloxía axúdanos a avanzar un pouco máis cara atrás, con imaxes ás que primeiro chegaron os debuxos animados [Fantasía, de Disney] . Aos poucos incorporamos máis ingredientes de verosimilitude ao biscoito e o resultado é un documental coma este do que estou a falar, que seguramente quedará obsoleto en pouco tempo, pero hoxe aínda capaz de nos emborrachar. A formación da terrade -como non- a súa maxestade National Geographic, escolle para nós eses momentos-estrela neste longo periplo de miles de millóns de anos, entre os cales a vida humana ocupa unha dimensión de brizna. É un deses docus dos que son un pouco bastante fan, con reticencia o de ser fan polo pouco fan que son de ser fan.
Outros nese estilo [tecnoloxía dixital ao servizo da imaxinación, da cámara imposible] son A terra sen habitantes ou A terra sen nós [os dous moi parecidos, coma mellizos fillos de produtoras recén divorciadas]. Falei deles hai un tempo aquí.
O documental A formación da Terra cede o protagonismo indiscutible á Terra, claro, detalle estético que comparte cos outros dous documentais que veño de mencionar. De feito, os humanos non aparecen se non é para mostrar cómo transforman a súa superficie: veremos as súas famosas pegadas de pés primitivos e, xa cara ao final, o mosaico luminoso das súas cidades. Máis nada. Non esperen primeiros planos de rostros piollentos co seu escintileo de intelixencia na eclipse do iris, non esperen mans a pintaren bisontes con soltura ou afiando esas machadas de pedra tan abondosas. Non hai nada diso. Só protohumanos vistos mal e de lonxe. Iso si, a tTerra é contemplada con arrebato filial, as súas lavas, as súas choivas acedas, a súa tenue vibración baixo o gas metano, o seu aspecto proxenitor como Panxea, o seu aspecto de avoíña despistada como Gondwana, o seu tataravó aspecto xa para nada acolledor como Rodinia, os seus días de 6 horas, os seus bosques, as súas criaturas. O perfil da terra sobrecóllenos, como a marcianos ou a cosmonautas, pero sobre todo como a terrícolas de paisano.
A pesar de estarmos buscando piso hai xa tempo, deixar este levaranos o seu, custaranos moito, moitos documentais coma este para nos levar na mudanza. E para nos ir mentalizando de que, por moi habitable que nos pareza agora este planeta, nin por canto o vai ser eternamente.
Coa súa fasquía de charlatán vendedor de crecepelo, unha especie de Matusalén stylish e un impecable e pouco alegable discurso de erudito de Cambridge, o xerontólogo e biomédico da Bretaña Grande [UK] Aubrey de Grey – con nome de cabaleiro do Santo Grial, por se fose pouco- dános a desconcertante nova de que nos é factible vivir 1000 anos.
Vouno poñer en letra tamén, por se é que comeron un cero: …ntante nova de que nos é factible vivir MIL anos.
Desconcerten comigo. Porque desconcertante, o que se di xenuinamente desconcertante, non me van negar que o é.
Somos ingratos. Desconcertante nova? Quer dicir, que tantas e tantas quêtes tras fontes da vida, elixires de mocidade, sangues frescos de doncela transilvana, babas de caracol, máquinas do tempo, buracos de verme, xenomas e taxidermias… e agora que parecemos ficar ás portas dunha vida milenaria só se nos ocorre desconcertarnos?
Unha parte non desprezable da arte do século XX estivo fundamentada no desasosego. O livro do desassossego, de Pessoa, é un dos cimos non só da literatura do soño e da inacción, intimista, dietaria, senón tamén da titulística mundial. O livro do desassossego foi o que estivemos lendo boa parte do século do desasosego, mesmo quen nunca o tivo entre as mans. Desassossego. Pessoa. Todos os eses do abismo sibilante, serpeante, en certa maneira sosegante, que xogamos a esquivar.
Agora alguén xoga, se non a esquivar ese abismo, si a tomarlle o pelo. Tomarllo durante 920 anos máis dos 80 que pode chegar a vivir de media a porción privilexiada da poboación actual. Aos andorráns pode que 917 anos non lles pareza moito [esperanza de vida en Andorra: 83 anos] pero aos suazis 967 anos máis seica lles dea unha pouca vertixe [esperanza de vida en Swazilandia e Botswana: 33 anos]. Fonte: wikipedia.
Mil anos. Quen o diría. Cifra redonda.
As preguntas que xorden arrandéanse quer na inxenuidade, quer na angustia. Que imos facer todo ese tempo? E as pensións? É dicir, deses mil anos, cantos corresponden ao cobro dunha pensión? Como será a nosa saúde? Canto tempo imos traballar? Durante canto seremos nenas? E adolescentes? Soportaranos a terra? Ou, como xa se deixa intuir nalgúns documentais de canles sensacionalistas, a aldea global suicidarase con todos nós dentro, simulando un choque cun asteroide?
E a cantos billóns de persoas ascendería a poboación mundial se ninguén dá finado? O «hai que ir morrendo» sería saúdo habitual?
Aumentarían os suicidios?
Habería esquecementos periódicos de detalles da nosa propia vida? Digo, para sobrevivir.
A monogamia? Darálles riso aos milenarios?
Cantas veces poderiamos cambiar de sexo, de identidade, de patria, de cara… ao longo deses mil anos?
Paro xa. Isto dá para moito. En vez de bailar na punta do pé con semellante noticia, xa ven, algunhas somos tan parvas que bailamos na punta da incerteza.
Mil anos de políticos succionando da teta que eles mesmos lexislaron aproveitando que pasaban por alí. Mil anos de hipotecas e seguros superfluos. Mil anos viaxando en low cost. Mil anos de arquivos fotográficos familiares. Mil anos twitteando. Mil anos de mileurismo.Mil de supercherías milenaristas. Mil anos escribindo un poema de tres versos. Mil anos de dereitos de autor.
Creo na corrosión total da política a base de lixivia.
Raro é cando coñezo a un político e non me visualizo dándolle a man a un señor [ou señora] feudal.
[E non temos idea de moitas cousas. Non temos idea de, por exemplo, a cantidade de cartos que lles deben non só a empresas e entidades diversas, senón tamén a particulares con alugueres, hipotecas, fillos, facturas e aforros diminutos investidos en protexerse desta caste tantas veces infausta.]
Ás veces a modernidade do sistema é seguir sendo vello e corrupto, mais adubiado con novas alucinacións colectivas e hologramas sobre a democracia.
Democracia. Que palabra funesta. Por completo oca. Coido que, aplicada ás dos séculos XX-XXI, sempre debería usarse en cursiva. Porque a democracia en redonda, a das polis gregas que así a bautizaron, non ten nada que ver con esta cousa que nos meten na boca mentres nos cantan arrorró.
O orfidal nas perdices hai tempo que o inxecta,
Cincenta.
Non hai nada como isto, non.
Cun tic na lingua, Brancaneves -os ollos vermellos
redondas mazás red winter–
fisga entre cortinas a chegada do camello
e un sabor a quark rube polo seu rubor arriba.
Pero non hai nada como isto.
Oh. Non.
Os receptores de dopamina de Aurora, a bela Aurora,
aletargan baixo o peso específico da olanzapina.
Ou iso di o seu médico, vestidiño de azul.
Aurora, a bela Aurora, esborralla en calquera pantalla
deixa caer os seus brazos ata o mediodía.
Silentes coma medusas
os seus intestinos removen un Rohipnol e ela sente
no seu narcótico dosel sen pulso apenas,
que non hai nada como isto, que non. Que non.
Sen sorte Lazarillo -adicto ao crack- esmola un maravedí
ao seu Anónimo. Unha arañeira de desgusto
tece a xeada ao redor do noso tórax neno.
A éxtase de Hans Christian, a Barbie barbital
irmáns Grimm de metaanfetas, ditándovos frases
mutuamente.
Empézannos a fartar
a fraca Rapunzel e os seus sales de litio
a Raíña das Neves e o seu cristal sucio
o príncipe Sapo abarrotado de pastis.
Non hai nada como isto, é un croar.
Queremos pechar o libro, despavoridas as branquias, pechalas
como se pecharía un bosque se a choiva o conmovese.
O lobo bocexa en Lobios e o seu alento non apesta a avoa seca
senón a codeína. Amorfinado na súa dor de non ser lobo
o lobo lobisca, cabecea, traba nunha pata
e non oubea de pesar porque non sabe cómo.
Ulisca
que non hai nada como isto, que non,
e ante el
Carrapuchiña.
Incomprensiblemente Carrapuchiña.
A piques da idiotez fermosa.
As fazulas sonrosadas
o corpo neno.
Cristalina nas súas pupilas
non rehabilitadas, nunca afundidas.
Limpa como a primeira vez que a viu.
Moito antes
de perseguirse
á sombra das neuronas.
Volvín soñar con el: co tsunami que arrasa a miña cidade, ao norte do sur do hemisferio norte.
Baixaba eu a Riazor logo de quedar con alguén. Todo o barrio do paseo devira unha praia, azoutada por ondas xigantescas; ficaba apenas nada en pe, nin edificios, nin prazas, nin estadio de fútbol, nin cafés nin a única libraría que hai nesa zona. Nada. A xente, lonxe de alarmarse, bañábase, facía surf, berraba de alegría insensata un segundo antes de afogar. Pasábao bomba. As ondas, medo daba velas. Dez pisos de altura de auga, algas e escuma fedorenta. Sedíame eu.
No lugar onde debería erixirse a Torre, agora mergullada, adiviñaba un intermitente resplandor submariño. A Torre mergullada. Qué peza para un Debussy.
Pero alí de Debussy nada. Só resistía unha casiña en medio dunhas árbores inesperadamente tropicais. A xente chamábaa a cabana do garda forestal. Garda forestal no medio dunha paraxe tsunamizada pouco apta para a vida de calquera especie carente de agallas. A min pareceume lóxico, dende logo: xamais boicotearía o meu propio soñar.
Fun coñecer ao garda forestal, vagas esculpidas coma rañaceos.
Espertei enchoupada. A suor leva sal tamén. Un souvenir terrestre de cando fomos mariños.
Esta tarde colaborarei con U-la! Radio, unha radio en vivo [si, radio en vivo] artellada e argallada e gargallada por Ducid [si, o arxentino que fala] e coa compaña de membros radiofónicos de luxo hertziano como Branda [si, o ilustrador que pinta en vivo aos vivos], Pulpiño Viascón [si, o que se di descendente do último pirata galego Benito Soto, capitán de La Burla Negra] e o seu acordeón e o seu serrucho [si, ese instrumento co que tamén podes matar a alguén sen moito esforzo e que, inconcibiblemente, non foi incluido en Bailaré sobre tu tumba de Siniestro], Miguel Ladrón de Guevara [si, un pirata e o outro ladrón, como debe ser] e a súa guitarra e a súa voz na que podes limar as unllas, Jorge Ricoy [si, el], Lochos [si, o artífice de vídeos quentes e caldos dixitais] ou Ruth Lilos [si, ela, a bailarina vibradora de ventre]. Toda esta xentalla e toda a súa parafernalia para definirmos, entre delirios e narcóticos, a palabra Soño.
Se alguén anda por Brión [si, o concello da Coruña preto de Santiago] ás 20:00 h. pode intentar deixarse arrolar na Casa da Cultura. É unha radio sen radio. É de balde. E haberá caldo.
...Estíbaliz Espinosa... palabra ciencia canto 